-garri/-kor

-garri/-kor

Izenlagunak sortzen dituzte nagusiki (-garrik izenak ere bai) eta aditzoinaren gainean eratzen dira biak (baikor, ezkor, orokor, berankor salbuespenak dira, ez baitaude aditzaren gainean eratuta).

 

-garrik bi balio izan ditu tradizioan:

§ Eragilea (aktiboa edo arazlea): barregarri (barre eragiten duena), mingarri (min ematen duena), pozgarri (poz ematen duena), aberasgarri (aberatsarazten duena), aspergarri, harrigarri, higuingarri, mingarri, nazkagarri, negargarri, penagarri, beldurgarri, onuragarri, kaltegarri, murrizgarri, etab.

§ Pasiboa, aldi berean bi ñabardura izan ditzakeena: a) ‘merezi duena’: ikusgarri, jakingarri, miresgarri, maitagarri, aipagarri, gogoangarri...; b) ‘daitekeena’ (‘izan daitekeena’): ulergarri, barkagarri, baztergarri, jasangarri, zenbakarri...

Bi balioetan, lehena, eragilea, izan da nagusia; baina bigarrenak gero eta erabilera handiagoa du, bigarren horixe baita azken urteotan erdarazko -ble atzizkia adierazteko ordainik erabiliena.

-kor atzizkiak ‘joera, erraztasuna’ adierazten du eta beraren ezkerretara doan izena beti subjektu jasailea da (ekintza jasaten duena), ez eragilea: eguraldi aldakor (eguraldia erraz aldatzen da), partikula higikor (partikula erraz higitzen da), beira/edalontzi hauskor (beira erraz hausten da), pertsona haserrekor (erraz haserretzen da), animalia hilkor (erraz hiltzen da), entzule sineskor, krisi iraunkor...

-kor atzizkia ez da egokia agente edo eragile modura erabiltzeko (hori -garri atzizkiari (edo -tzaileri) dagokie). Honako hauetan, beraz, bigarren moldeak dira egokiak: *bilera erabakior / bilera erabakigarri; *substantzia hilkor / substantzia hilgarri; *erabaki onurakor / erabaki onuragarri; *gramatika araukor / gramatika arauemaile, arautzaile; *giro erasokor / giro erasotzaile; *arau murrizkor / arau murrizgarri...

 

Atzizki bien (-garri, -kor) balioak kontuan harturik, bistakoak dira oposizioak:

albiste bihotz-hausgarria / zorion hauskorra

azalpen ulergarria / pertsona ulerkorra

pozoi hilgarria / izaki hilkorra

gezur sinesgarria / jende sineskorra

 

Gehiago jakiteko

EUSKALTZAINDIA (1994). LEF batzordea, “Eratorpenaz: -garri / -kor”, Euskera 39, 3: 1047-1049.

— “Nolakotasuna adieraztea: -garri/-kor (hausgarri/hauskor)”, Jagonet galde-erantzunak.

— “Nolakotasuna adieraztea: -garri, (lur eraikigarri)”, Jagonet galde-erantzunak.

ALBERDI, Xabier, SARASOLA, Ibon (2001). Euskal estilol. Bilbo: UPV/EHU (246-251).

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper