Hitz bakar batez osaturikoak dira adizki trinkoak (nator, dakart...), aditz laguntzailerik gabekoak; besteak perifrastikoak dira, eta aditz laguntzailea dute. Hipotesi onartuenaren arabera, aditz trinkoak dira zaharrenak (gaur baino askoz ugariagoak dira testu zaharretan aditz trinkoak); perifrastikoak gerora sortuko zituen euskarak, hizkuntza erromantzeen antzera (euskarazko esaldi ezagun zaharrenak izioki dugu eta guek ajutu ez dugu dira, baina ez dago argi aditz perifrastikoak diren edo beste zerbait diren). Mendeen ibilian, aditz trinkoen erabilera bakanduz joan da.

Batasunari begira, 1977an onartu zituen Euskaltzaindiak euskal aditz trinko edo sintetikoak (Euskera XXII, 1977). Handik bi urtera (1979) argitaratu zen Euskal aditz batua liburua (http://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/6833.pdf), eta han daude jasota, aditz laguntzaile osoarekin batera. Besteak beste, etorri, ibili, joan, egon..., eduki, eraman, ikusi, jardun, egin eta beste hainbat aditzen forma trinkoak daude bertan. Badira forma trinkoak bakarrik dituzten aditzak ere, eta horien artean daude, besteak beste, -di- (*edin) eta -za- (*ezan) aditz laguntzaileak (→ *edin/*ezan/*edun aditzak), eta -io (‘esan’ esan nahi duena: hark zioen...) (→ dion ≠ dioen, nion ≠ nioen, genion ≠ genioen, zenion ≠ zenioen). Badira liburuan jasoak tradizioko adizki trinko nahiko ezezagun batzuk ere, paradigmetan landu gabeak (181. orrialdean, hain justu). Guk, eranskinetan, erabilienen paradigma batzuk adierazi ditugu (516. or.).

ERABILERA OKERRAK. Forma arautuetako zenbaitetan okerbidera egiten da sarri. Hona hemen batzuk: *emaidazu (emadazu), *emaiguzu (emaguzu); *esaidak/n (esadak/n); *eramazak/n (eramak/n); *ekarridazu (ekardazu); *jakizak/n (jakik/n), etab.

ZERTZELADA AIPAGARRI BATZUK (→ bedi; → *On dagizula! > On (egin) d(e)(g)izula!)

AGINTERAKO FORMEN ARGIBIDEA. Arestian aipaturiko Euskal aditz batua liburuan ageri diren arauzko aditz trinko guztiak ez dira berez trinko-trinkoak; batzuk semisintetikoak, sasitrinkoak edo trinkotuak dira (hiru izen horiek erabiltzen dira aginterazko adizki perifrastiko laburtuei deitzeko). Hau da, berez, aditz perifrastikoak dira, baina erabiliaren erabiliaz higatuz joan dira, aditz trinkoen forma hartzeraino. NORK-dun adizkiekin gertatzen da hori. Forma trinkoak dira, esaterako, hauek: [ekarri] bekar, bekarte, bekartza, bekartzate, baina forma trinkotuak, beste hauek: ekartzak/-n, ekarriozu, ekarzkiozu... Orobat dira trinkotuak beste hauek ere: [eraman] eramazu, eramatzak/-n, eramazkiozu...; [esan] esadak/-n, esaguk/-n, esadazue...; [jakin] jakik/-n, jakizu...; [eman] emadak/-n, emaiozu...; [egin] egiguk, egiozu...; [utzi] uztazu... Ezaugarri morfologiko-historiko horiek gorabehera, arauzko forma trinko homologatuak dira trinkotuenak ere.

Euskal aditz batua liburuko tauletan ageri ez diren formetan (begiratu aditzaren begiraiozu forma, esate baterako; edo erakutsiren erakustak, edo kontaturen kontaidazu, edo ulerturen ulertuidan eta gisakoetan) edo zalantzazkoetan, forma perifrastikoa erabiltzea da aukera segurua (begira iezaiozu, erakuts iezadazu, konta iezadazu, uler iezadan).

Forma trinkoa arauturik dagoenean hura hobesteko aukera egina dute estilo-liburu batzuek (esate baterako, Hezkuntzako EIMArenak), Euskaltzaindiak horretaz araurik eman ez badu ere. Esate baterako, egiozu kasu aukera lehenesten dute egin iezaiozu kasu aukeraren aldean.

AGINTERA ETA EZETZA. Ez zaitez joan etxera / *Ez zoaz etxera. Ez ezazu hori egin / *Ez egizu hori. Adizki trinkoetan, aginterak ez du ezezkorik onartzen; perifrastikoetan, bai. (→ agintera)

“JAKIN DAKIT” / “JAKIN(,) BADAKIT” formek duten aldea. Teorian, lehen kasuan (jakin dakit) aditza galdegai gisa hanpatua da. Bigarrenean (jakin(,) badakit), mintzagai gisa ageri da jakin, eta aditzaren baietza (ba-) da galdegaia (Esan dezagun bidenabar ‘jakin(,) badakit’ hori ez dela, beraz, 'badakit'-en aldaera dotorea). Testuetan, normalagoa da bigarren moldea. Lehen molde edo egitura bizkaieraren ezaugarria izan da (Altuberen lanaren ondoren batez ere, ez lehenago): ekarri dakar, entzun dantzu...; Etorri dator gure aita. (→ hitzen ordena; → galdegaiaren legeak)

ADITZ TRINKOA ETA ALOKUTIBOA (→ alokutiboa)

ADITZ TRINKOA PERPAUSAREN HASIERAN? Literaturan (eta ahozko jardunean) badute oihartzuna honelako moldeek: “Diot nik...”. “Gauza bat esan nahi dizuet, eta da...”. “Dio doktor honek ezen behin gizon zaindu batek...”. “Dio Jesusek...”. Hala ere, aditz trinko edo sintetikoa inolako partikularik gabe, perpausaren hasieran jartzea ez da oso ohikoa; normalean ba- aurrizki baieztatzailearen laguntza behar du. (→ ere lokailua; → galdegaiaren legeak)

Batasunerako ez da bereziki gomendiorik eman, baina badirudi egitura hedatuenak eta ohikoenak hartu beharko liratekeela eredu, horrelakoei ateak gehiegi ireki gabe. (→ nago(...) -(e)la / eduki(...) -(e)la / nago(...) -(e)n; → aditza esaldiaren hasieran?)