Tr. General hasta mediados del s. XIX, época a partir de la cual su uso disminuye. Pazien(t)zia es la var. más extendida. Pazen(t)zia se documenta en la tradición suletina (tbn. en alguna ocasión en Tartas (Arima 40) y en algún autor mixano); se encuentra además en Lazarraga, Goyhetche (42), Enbeita y B. Enbeita (NereA 29). En textos suletinos hay tbn. algunos ejs. de pazien- (UskLiB 74 y CatS 89). Hay pasientzia en Haraneder (junto a pazientzia ), y patzientzia en Oskillaso (Kurl 152) y A. Zavala (in Goñi 15). En DFrec hay 13 ejs. de pazientzia, 4 de ellos septentrionales.
sense-1
1.
(V-gip, G-azp, AN-gip-5vill, B, BN-arb, S; Urt, H; -nzia Lcc, VP 75r, SP, Lar, Añ, Izt 67r, Arch VocGr),
pazentzia (S),
pasientzia (Urt V 23),
patzientziaRef.:
Lrq(pazentzia);
ElexpBerg;
GteErd 133, 308
. Paciencia."Abuti [...] patientia [...], pazientziaz gaizki baliatzea
"Urt I 67.
"Impacienta, [...] pazienzia galerazo
"Lar, Añ.
"
Pazientziatik ertenda gelditu zan (G-azp), pazientziatik atera dabilla (AN-gip)"GteErd 133.
En AxN se explica igurikitza eta pairu (386) por sosegu eta pazienzi. v. 1 eraman (II), eroapen, egonarri. Pazienzia dugun eta Ieinkoak gitzan aiuta. E 235.
Iren kontra, pazienzia.Bet 15.
Iauna, auk pazienzia enegana, eta guzia pagaturen drauát. LçMt 18, 26 (SalaBN, Samper pazienzia, Echn pazientzia, He pasientzia; Or gibel; IBk, IBe emaidazu epea).
Oi geiago sufrietako / eztot nik pazenziarik. Lazarraga A23, 1195r.
Orain pazienziarekin igaro itzazu .
CartAzp
125.
Ezen zenbatenaz baitu luze pazienzia / Hanbatenaz eman ohi dik gaztigu larria. EZMan I 91.
Koleratzen eta zeure zenzutik eta pazientziatik ilkhitzen zara. Ax 279 (V 186).
Ea Iaungoikoen kontra pazienzia galdu dabenz. Cap 92.
Eztute gure pazienzia asaldatzen, unhatzen eta frogatzen uliek bezanbat. SPPhil 452.
Pazenziaz gure fediaren borogatzia. Bp II 124.
Bengatzeko deseo edo arrabiaren kontra pazienzia. OA 98.
Erorzen zaie bihotza eta eskasten pazientzia den trabarik xumeena aurkhitzen duten bezaiñ sarri. Ch III 7, 2.
Sufridu daiguzala pazienziagaz azote [...] bialetan deuskuzanak. Urqz 51.
Erakusten duzuela humiltasun, emetasun eta pazientzia handi bat. HeEph 4, 2.
Hek pasienziarekin yasatera. HeGudu 152.
Ezpazira arren pazentziaren armaz lekhü orotarik zerbütxatzen. Mst III 35, 1.
Jaunaren borondateaz batean txit pazienzia gozoaz zeraman [gaitza]. CbEg II 178.
Jaunaren pazientziak badituela bere mugarriak. Lg I 218.
Eukizu orain pazienziya.Zuzaeta 157.
Jinkoak ikusirik hetan gure pazenzia. AR 318.
Arrigarrizko emetasun edo pazienziarekin luzaro begira egon zan. Ub 50.
Jopen pazientzia. Monho 100.
Santa bati bere galdu eragingo leuskio pazienzija. MgCO 177.
Pazienziara eta mansotasunera zere burua oitutzeko. Gco II 55.
Gáldus paziénzia. LEOng 52v.
Pazientzia eta errezinazione beharra badu. Jaur 188.
Zük bazünü ükhen pazenzia. Etch 80.
Da pazientzia / gaitz andia egiten / duena txikia. ItFab 119.
Kaifasek epai au poz guziarekin aditu zuen, eta Jesusek ere bai, pazienziarik andienarekin. Lard 447.
Ezkunziaren phenak pazenziareki sofritü. CatS 93.
Alabaren ondoan belaunikaturik zirurien pazientziaren imajiña. ZabGabon 48.
Ezin euki izanda gaur pazientzia. ABAmaE 241.
Erregek ez zuen galdu, ez bere pazientzia, ez bere begitharteko arraitasuna. ElsbFram 98.
Ezpagaitu ere altxatu nahi mundu huntan, bederen emanen daroku pazientzia. JnnSBi 74.
Pazientziarekin eta penitentziazko xedez hartzen baditugu [nahigabeak]. CatJauf 126.
Baxilirekiñ bear / da pazientzia. UrruzZer 83.
Iñoiz egon naiz orduan baño / pazientziya obian. TxB I 165.
Lizentzia ez; peskan biar dana pazientzia dok. SMZirik 14.
Zer pazientzia erakutsiz, nolako errespetua arima hez-gaitz horren alderat. ArdoySFran 110.
Pazientzie debalde ematen da. (AN-ulz). InzaNaEsZarr 1278.
Au guzia pazientzi osoan eramaten zuan. BerronKijote 48.
Pazientzia eskasa aipatzen du. LfELit 174.
Pazientzia eskola bat zuen gorenaz ere beretzat, gu, ginen bezalakoekin.LarreArtzainE 219.
Pazientzi gutxi ta / jenio zakarra.Insausti 86.
v. tbn. (Para autores posteriores a 1850): Dv LEd 51. CatAe 66. CatR 49. Legaz 48. Xe 268. PE 56. Ud 82. Sor Gabon 54. Bv AsL 216. Apaol 81. AzpPr 49. Ag Serm 199. Moc Damu 16. Mdg 148. Iraola 127. JanEd II 24. Bilbao IpuiB 164. And AUzta 113. Anab Aprika 61. Larz Senper 40. Ataño TxanKan 167. Onaind STeresa 39. Pazentzia: Arch Gram 12. ChantP 116. Ip Hil 123.
sense-2
2.
(V-gip),
pazientxi, paxientxi (G-bet),
paxintxi (G-azp). "Galletita semiesférica, en forma de tetilla, que se vendía mucho cuando eramos niños"Elexp Berg. .
Aitak artzen zun baso bat ardo, eta pazientxik; eta semiak pazientxik bakarrak. Auspoa 77-78, 17 (
ib. 52 pazientzi
).
azpisarrera-1
PAZIENTZIA HARTU.
Armarse de paciencia; resignarse. Kalte eta lastimetan / bai har pazienzia.EZEliç 121.
Eztut erremedio hobeagorik pazienzia hartzea [...] baino.SPImit II 9, 6.
Orano behar duzu pazienzia hartu, nahi baduzu ikhusi istoria hontan [...] abantailla hon bat.TtOnsa 77.
Hartu behar dugu beraz pazienzia.Ch I 22, 5.
Inposible izanen zait / pazenzia hartzia.Xarlem 593.
Etxek'anderia, emazu guardia, / har pazientzia. ChantP 264.
Nagusi jaunak ondo pagatu / arturik pazientziya. Ud 136.
Pazientzia artubaz gai ederra au merituak irebazteko!BvAsL 168.
Jainko Yauna dut otoizten beti / pazientzia hartzeko. Etcham 39.
Pazientziya artuko banu / anbat ez nuke kalteko. TxB II 61.
Pazentzirik artzen gaur / etzeukoat errez!Enb 161.
Har-azu pazientzia!LfMurtuts 36.
Ez adi orrenbeste estutu, artu zan ba sikieran pazientzia. AndAUzta 51.
Zer, pazientzia hartu? Badu sei hilabethe pazientzia hartzen dudala! LarzIru 98.
Pazientzia artu dezagun, / zertarako gizatxartu?UztSas 241.
Bere osaba ere etzala gizon txarra ta pazientzia artzeko.TxGarmBordaB 153.
Zer poz egongo da ba / zarraren gogoan? / Pazientzia badau / al bada eroan. FEtxeb 132.
Egun batean da bian ez dirala konpontzen bide zarrak. Pazientzia artu bear, ta saiatu.Ostolaiz 75.
v. tbn. Xe 277. AzpPr 119. Ill Testim 9. EusJok 117. Mattin 63. Pazentzia hartu: AstLas 18.
azpisarrerakoSense-1.1
(Con dat.).Tener paciencia (con). Jauna, har diezadazu pasientzia eta guziak pagatuko darozkitzut. HeMt 18, 26.
Txikia zan. Oso ona. Zenbat pazientzi artu ote zigun guri?JAzpiroz 20.
azpisarrera-2
PAZIENTZIAN.
Con paciencia, pacientemente. Gizonaren agrabioak pazienzian, itz bat atera gabe, sufritzen zituen. CbEg III 373.
Lagun proximoaren faltak eta flakezak pazienzian sufritzea. CatB 52.
Ene gisa har-itzazie pazentzian zien kürütxik. Etch 244.
Ago pazenzian.ArchFab 129.
Nai dezue ikasi mundu onetako nekeak pazienzian eramaten? AgSerm 146.
Enkargatzen zaituztet, / andre ezkonduak, / gizon mozkorrarekin / gertatutakuak, / pazienzian pasatzeko / zeuen trabajuak. JanEd II 24.
Gure gorputzen naigabe danak / pazientzian eruan. Auspoa 39, 41.
Alaxen ere pazientzian / pasako zitun guziak. UztSas 128.
v. tbn. Olea 135. Ostolaiz 104.
azpisarrera-3
PAZIENTZIATAN. Con paciencia, pacientemente.
Pazienziatan proximo lagunaren agrabioak eta injuriak errezebitzea. BerDoc 169v.
[Matrimonioko sakramentuak] eroan eragiten dituz pazienziatan estadu onek berez dakazan difikultade, eta trabajuak. Oe 147.
Norbaitek errazoe edo berba astuntxubago edo garratzagoren bat esan deutsunian, egon zara isilik ez beste ainbeste eranzuterren? Egin dozu alegina edo indarra pazienzijatan iragoteko?Astar II 105.
Projimuaren faltak ta argaltasunak pazienziyatan eroatia. CatLlo 51.
azpisarrera-4
PAZIENTZIAZKO.
Paciente, de paciencia, lleno de paciencia. Zeren hik begiratu ukhan duk ene pazienziazko hitza. LçApoc 3, 10 (Dv jasanpeneko).
Zuk zor diozu pakezko ta pazienziazko amorea. CbEg III 370.
azpisarrerakoSense-4.1
De paciencia. Alde guzietarik baliatzen ezpazare pazienziazko arrondelaz etzara luzeki egonen zaurtu gaberik. SPImit III 35, 1 (Ch pazienziaren, Mst pazentziaren).
Pazienziazko bertutearen ardietsteko bidea. SPPhil 179.
Har zatzitzue, ene anaiak, pasientziazko exenplutzat atsekabeetan eta nekheetan profetak. HeIac 5, 10.