1.(Urt, Lar, H).
Endurecer(se), encallecer(se), poner(se) correoso. "Callere, gogortu, zaildu, zail egin" Urt IV 76. "(Hacerse) correoso" Lar. "Oihala zailtzen du hari zailak, le fil fort rend la toile forte" H. Bitiña, ahuntz-umea, gazte deiño, on da iateko, samur da, uxter da, sasoal da: ordea galtzen du adinak. Gero eta gero doha gaixtatuaz, zailduaz eta gogortuaz. Ax 97 (V 66; tbn., con alguna variación, en ES 182). Il didilla ollanda biguñ ta gozoa. / Ollar zarra, ze janari zozoa! / Nakutsute zarturik, / gogor, gauza ez ta zaildurik. Mg in VMg 96 (tbn., con alguna variación, en Zav Fab RIEV 1907, 532). Azkena, murria, zaildu akit (V-gip). "Último, despojado, enduréceteme. Fórmula que dice el que juega la única moneda que le queda". A EY III 282. Sukaldean esegiko dituzu egur auek keak zaildu ditzan. Ibiñ Virgil 73. Behar dira utzi burutzerat, nahiz zangoa guti edo aski zailtzen den, artho zuhaina bezala. Gatxitegi Laborantza 144. Esan ez dezaten / nola zaildurikan / eskuak dituen, / eskuak ez baina / baitauka gogoa / gorrotoz zaildurik. Azurm HitzB 33.
(AN-gip), zaldu (V-arr). Ref.: A (zaldu); BU Arano. "Curtir" A. "Curtirse por el sol" BU Arano.
sense-2
2.
(AN-larr ap. AspLeiz2),
saildu (SP). "
Denbora saildu da
"SP.
"Estabilizarse (tratándose de buen tiempo). Egualdie zaildu du
"Asp Leiz2. .
azpiadiera-2.1
"Euria zailduta dago" (G-azp).
sense-3
3."(V-ple), sostenerse, afirmarse"A.
Baña, berak ekarren garboari eutsi / ezinda, nekez zailldu egin nintzan zuti. ABAmaE 229.
Makilla eskuan nuala jarri nitzan bere zai oñak lurrean ondo zaildurik. EEs 1921, 19.
azpiadiera-3.1
"
Sailtzea, rendre ou devenir ferme"SP.
sense-4
4.Fortalecerse, reponer fuerzas. Bizkortu, zaldu, abiatu ta prestatzen gara barriro bear egiteko urrengo astegunetan. AñMisE 240.
Ilabeteak joan nituen ontsa sendatu eta zaildu orduko.LarreArtzainE 238.
sense-5
5.
(V-gip, G-azp, L, B; Dv),
zaldu (V-m)
Ref.:
A (zaildu, zaldu); Elexp Berg; ZestErret.
. "Endurecerse para cualquier trabajo, hacerse fuerte y hábil, hacerse tenaz"A(que cita el ej. de Axular de la primera acepcion).
"
Ze uste dok pa, korredore ona izateko gaztetatik zailddu biok
"Elexp Berg. .
Geure ele kuttuna zolittu, zaldu, biztu, zerdendu, zabaldu ta indartuko da. EEs 1908, 170.
[Egunkari] ark bearko dituan langille azkarrak bertan ikasi ta zailtzen dirala. LdiIL 75.
Apustu-egunerako bear bezela zaildu ta oitu baño len. TAgUzt 135.
Soinketak, dantzak eta jolasak [...] gure arrobiko gaiak leundu eta zaildu.EAEg 31-1-1937, 943.
Ene gisako gizon zaildu eta zorikabeakin. EtxdeJJ 244.
Mendi ibillalditan zaildu gabe zegon. Ib. 259.
(Euskal artzaiak) oitura onekoak, lanean bai otzarekin bai beroarekin zailduak. EgutAr 12-3-1957 (ap. DRA
).
Ain gazte-jende sendo, zaildua. BasarriAuspoa 55, 32.
Oraindik ezi gabe ta zaildu gaberik zaude. MAtxGazt 69.
Izkuntza geienak itzul-lanean zaildu eta gaitu dira. IbiñVirgil 22.
[Lur-lanerako aukeratu dituzun zekorrak] gaztetandik zaildu itzatzu. Ib. 97.
Amabost urte zituaneko, zaildu bearra izan zuan "pulqueria" batean. NEtxLBB 39.
Nekazari zaildu bat. UgarteObaria 16.
Ikazkin gizona ondo zaildua izaten zan. GarmEskL I 74.
Ain zaildua egonik zure buru ori, eta aundiagoko eragozpenak garaitzen oitua. BerronKijote 19.
Ordurako ura ere itxasoko lanetan oitua ta zaildua. AtañoMLanak 10.
Lenago ondo zailduak baigiñan gu lanean.BAyerbe 51.
Orrelaxe gabiltza / Burgosen soldadu [...]. / Askok diote: "Gaztek / zaildu egin bear du". Insausti 60.
azpiadiera-5.1
Egun artarako besoak eta zaiñak zailtzearren.TAg Uzt 213. Pitagorak irakatsietara beuren gogoak malgueraziz gotor ezi oi zituzten bere buruak, eta soinak zaildu ta gordindu. Zait Plat 60.
6.
(V-gip, G-azp)
Ref.:
Iz ArOñ (sailddu); Elexp Berg; ZestErret.
. Hacer(se) difícil."
Entzunda nago aspaldixan zaildduta dagola kotxian karneta
"Elexp Berg. .
[Gudak] eragozpenik gabe tajutzen ziran ekintz eta itunbenak arrunt zaildu, erabat ezindu ez dituztenetan.EAEg 5-11-1936, 218.
Puntuak beti lotu egiten du gutxi edo asko; zaildu egiten du. "Dificulta"
.OrPoem 519.
Ez dira noski itz berriak beren irakurgaiak zaildu dituztenak. GH 1951, 348.
Edankeriak Agindu guztiak zipriztintzen baditu ere, seigarren eta bederatzigarrenak bereziki eta erabat lausotzen eta zailtzen ditu. MAtxGazt 78.
Etxetik barrerako bide luze arek zailtzen zien bien lan ura. NEtxLBB 69.
Batzuek [euskera] nundik erreztuko ta / besteak nundik zailduko. Olea 234.
Aditza iragankor ez denan pixkaren bat zaildu egiten dira gauzak. MEIG VI 161.
Honek zerbait zailduko duela mugaz honuzko euskaldunen idatzi eta irakur bidea. MEIG IX 53.
sense-7
7.Tranquilizarse. Zaildu: yaiotzez aitorseme duzu, maiteei lagun egiteko. 'Ten confianza'
.ZaitSof 20.
Gogo on izan (zaildu): zu, ba, ez zera itsusi agertuko. 'Tranquilízate'
.Ib. 87.
Zaudete, beraz, bakerik, eta zaitezte zail. ZaitPlat 108.