Tr. Documentado en autores guipuzcoanos desde mediados del s. XVIII, en vizcaínos (casi todos ellos de principios del s. XIX), tbn. lo hallamos en FamInst y en unos versos alto-navarros septentrionales de finales del XIX, así como en Goyhetche (234) y un ej. de Prop (1896, 269). La forma mejor documentada es usadio. Hay usario en la versión guipuzcoana de Moguel, en los dos ejs. septentrionales, en el texto baztanés y en los autores del s. XX, a excepción de Txillardegi que emplea usadio. En DFrec hay 9 ejs. de usadio y 10 de usario.
sense-1
1.
(V-m, G; Lar, Añ, H(V)),
usario (V-gip, G-azp)
Ref.:
A;
EtxbaEib(usarixua);
GketxLoiola(usario);
ElexpBerg(usarixo);
ZestErret(
usariyo
) . Uso, hábito; costumbre."Abuso, uso malo, usadio gaistoa, dongea. Lo que se hace con abuso, usadio gaiztoz, deungeaz egiten dana
"Lar.
"Costumbre"Añ.
"Práctica, uso continuado"Ib."Uso, usanza, institución, proceder consagrado por el uso. Usario zaarra, antigua usanza; vieja institución, costumbre tradicional y sagrada; viejo estilo. Guk usario zaarrari segitzen diogu
"Gketx Loiola. "San Juan egunian lora-sortia bedeinkatzera eruatia zan emengo usarixua" Elexp Berg..
Zure kondenazioko usadio ori sustraietik ebaki edo ateratzeko. CbEg III 387.
Bildur santu ta usadio onetako bidea erakustea. Ib. 360.
Gorputzak bere kulpa, usadio edo griña gaiztoakin. Ib. 380.
Usadio txarrai berneak ebaki. CbEBO 20.
Antxinakua da oitura edo usadio au. CrIc 46.
Komuninoe batetik besterako bitartian jardun usadio edo ekandu txarrak kentzen. [...] Usadio edo oitura gaistuak itxi ta len baño bizitza obago bat eruan. Ib. 145.
Irtetzeko bekatuaren oitura edo usario gaiztotik. MgCC 171.
Alderatuteko zeu ganik oitura, usadio edo ekandu deungeren bat. AñEL1 73.
Ekandu edo usadijo dongeetan sarturik dagozanak. MgCO 160s.
Ebanjelio Santuak kondenatzen dituan usadio galgarri askorekin. Gco I 418.
Gure usadio, gure zabarkeria ta bizimoduari begiratzen badiegu. AA III 285.
Juduen usadioak eta izkuntza. Ib. 331.
Ez bat egitia munduko usadijo geistuakaz. JJMgBasEsc 146.
Mundubaren usadijo paltsuak eta lege zorigestokuak zortzi, amar urteko umiak bere bakijeez. fBIc I 4.
Erri onetan oitura edo kostunbria dago jaijegunian dendak zabalik eukitia. Ezta oitura edo kostunbria, ezpada usadijo gestua. Astar II 73.
Geure foru, aukera, eskubide, ekandu ta usadijo onak. (1850). BBatzarN 169.
Sala artan sartu, eta denbora aietan usadioa oi zan bezela, eraman ziozkan bere senarrari bere ezpata eta lanza. ArrGB 12.
Anziñako gere lege eta usadio ederren estalpean. ArrEE 1885b, 473.
Usadio santu au egiten zeudela. ArrMay 176.
Mariak paratua / da usariyua, / beti errezatzeko / arrosariyua. Auspoa 97, 31.
Usariyo zarra da, / ez oraiñ jarriya, / len bezela nai degu, / ez gauza berriya, / San Tomaseko feriya / txorixua ta ogiya. AlzSTFer 144.
Ez dut hargatik aiphurik gabe utziko usario bat, jendekia heien barbarokeria ezagutarazten duena. Prop 1896, 269.
Gaurko egunean erri aundietan txertatzeko dagoan usariyoa da ateratzea txertua txal gazteen errapetik. Aran-BagoManMed 238.
( s. XX)Ziaro aztu gabe antziñako / gure usario txukunak.MendaroTx 172.
Oitura-legearen indarra aundia da, [...]. Usario oriek, mendiak bezela, denborakin egiñak dira. EgutAr.
(ap. DRA)Inglesak badakigu oso usarioaren maitaleak direla. ArtiIpuin 46.
Gure mendera arte iraun izan dute ainbeste siñiskeri, oitura, usario ta esanek. VillJaink 23.
Lengo erak eta usario zaharrak. Ib. 7.
Ez zuan ez berak eten-eraziko zaldun ibiltarien usario zaarra ta ona. BerronKijote 191.
Zuen kasta ortako oikera ta usarioa dan bezela. Ib. 63s.
Asko hitzegin dela garbizale eta berrizaleen kontra. Zergatik? Usadioaren kontra doalako. Txill(
inMEIG VII 132
).
Aurraren aitak serbitzeko oitura dek [...]: txokolatea ta patar goxoa; ori dek usarioa. AtañoTxanKan 153.
Lege zaharreko usarioei lotuak eta atxikiak garen laikoek. MIH 211.
Euskara idatziaren ohiturak eta usarioak ongi finkatuak eta mugatuak zeuden punturik gehienetan. Ib. 83.
Standard bihurtuak zenbait erabilera eta usariotarako. MEIG VII 165.Sendo tinkaturiko usadioaren zama. In . MEIG VI 37.
v. tbn. Ur BulaAl 17. Ayesta 93. Usario: FamInst 693. Tx B 187. Ayesta 126. Insausti 146.
azpiadiera-1.1
(Precedido de sintagma vbal. con suf. -t(z)eko
)."
Amarretakua eitteko usarixua eben lagun arek
"Etxba Eib. .
Amarren-premiziak egiteko usadioa Erri guzietan ez da bat. Ub 188.
Gurutzearen señalea egiteko usadioa onetatik etorri zan. ArrMay 157.
Testuak, hitzak, hobeki esan, azken muturreraino xehatzeko usarioa eta partiketa modu hori. MEIG VI 66.
v. tbn. fB Olg 175 (usadijo).
azpiadiera-1.2
(En caso ines.)."
Usarixo [...] zarrian, a la antigua usanza [...]. Andra-gizonak demandan zebitzen, usarixo zarrian
"Elexp Berg. .
azpiadiera-1.3
(En caso alativo)."
Usarixo zarrera [...], a la antigua usanza. Usarixo zarrera dauke oinddio sukaldia
"Elexp Berg. "Leenaoko usarixora eittia pentsau zeban itxuria" Ib. Baiña nik, Don Kijoteren aita ez baiña aita-ordezko izanik, ez dut oraingo usariora ibilli nai. BerronKijote 17.
sense-2
2."
Usarixua, lo acostumbrado. Usarixua emoixozu eta bakia, dale lo acostumbrado y en paz"Etxba Eib. .
azpisarrera-1
USADIOKO.
a) (Con izan). (Estar) en uso. Onelako abere-gaiñean burrukan ekitea, ez bait-da usarioko izan oraindaiño. Berron Kijote 196. b) Habitual. Haiengandik hartzen du usarioko lan-araua; surtan soldiatzea, zatien giltzaketa, tajuz egina, miru-buztanen elkar-josketa. MEIG IX 132 (en colab. con NEtx).
azpisarrera-2
USADIOZ.
Por hábito, con la costumbre. Pekaturik ezañenak [...] aterako dira ekanduz edo usarijoz. MgCO 269 (CC 180 oitura edo usarioz).
Jokua dala antziñetatik / usarioz datorrena. EusJok 139.