Euskara Batuaren Eskuliburua

Euskaltzaindiak ez du berariazko araurik eman bezalari buruz. Komeni da, hala ere, esatea ez dela egokia gaztelaniazko ‘como’ edo frantsesezko ‘comme’ guztiak bezalarekin ordezkatzea; euskarak baditu molde propio egokiak horretarako. Berez, konparazio-hitza da bezala, eta konparazio-perpausetan erabiltzekoa; hortik kanpo, kalko-arriskuagatik, tentuz neurtzekoa da.

- Atribuzio-perpausetan (→ atribuzio-perpausa: mugagabea eta mugatua), sobera egoten da normalean, eta, molde horretakoetan, ez erabiltzearen aldeko hautua egina dute estilo-liburu askok (nahiz literatura-tradizioan presentzia oso ugaria duen euskalki gehienetan, OEHn ikus daitekeen bezala; horren adibide dira Euskaltzaindiaren Hiztegian ageri diren hauek, esaterako: Guraso bezala duten erantzukizuna. Hiruretan Lizardik du agian idazle bezala entzuterik handiena):

Soldadu bezala joan zen.

Ameriketara joan zen artzain bezala.

Bost urtez aritu zen Donostian irakasle bezala.

Faborito bezala ikusten dut Irribarria.

Aurrelari bezala (aurrelari-lanetan) jardun du.

Pailazo bezala mozorrotu da / Pailazoz mozorrotu da. (→ mozorrotu)

- Izaten da arriskua -tzat prolatiboaren ordez bezala (eta legez, gisa eta antzekoak) neurriz kanpo erabiltzekoa ere. Jo, eduki, hartu eta tankerako aditzek -tzat eskatzen dute gehienbat, ez bezala.

?Tonto bezala hartu naute (> Tontotzat hartu naute).

?Nagusi bezala (kontsideratzen) daukate (> Nagusitzat daukate).

?Gizonezkoenak bezala hartzen dira (> Gizonezkoen (gauza)tzathartzen dira). (→ -tzat kasua)

- Ez da egokia deritzon / esaten zaion / delako esan nahi delarik, ‘bezala ezagutzen den’ esapideaz baliatzea. (→ delako/izeneko/deritzan...)

*Orixe bezala ezagutua (> Orixe izenez ezagutua).

*Zetaren Ibilbidea bezala ezagutzen den bideak... (> Zetaren Ibilbidea esaten zaion bideak...).

*Sara bezala bataiatu zuten (> Sara izenez bataiatu zuten).

*Superman bezala ezagutzen den droga hau... (> Superman izenez ezagutzen den droga hau / Superman delako droga... / Superman esanda ezagutzen den...).

Zalantza egon liteke deklinabideari dagokionez (halako izenez ala halako izenaz?). Biak zuzenak izanik ere, idazleek gehiago jotzen dute mugagabera (izenez). (→ ezagutu)

- Adibideei sarrera emateko funtzioan, (es) ‘(tales) como’ edo (fr) ‘comme’ esapideen ordainetan, bezala(ko) baino egokiagoak dira honako hauek: besteak beste, esate baterako, eta antzeko, hala nola... (→ hala nola; → bezala/bezalakoa)

?Gure lorategietan, txantxangorria eta zozoa bezalako txoriak izaten dira (> Gure lorategietan, txantxangorria, zozoa eta antzeko/halako txoriak ibiltzen dira / Gure lorategietan, zenbait txori-klase ibiltzen dira, hala nola txantxangorria eta zozoa / Gure lorategietan, zenbait txori-klase ibiltzen dira; esate baterako, txantxangorria eta zozoa).

- Zenbaitetan gisa eta moduan/modura erabil daitezke egokiago haren ordez, nahiz bezala ere gramatikala izan.

Oroigarri bezala eskaini dio ‖ǁ Oroigarri eskaini dio / oroigarritzat / oroigarri gisa / oroigarri moduan. Antolatzaile bezala da ona ‖ǁ Antolatzaile gisa(ra) / moduan(ra) da ona.

Kalko-arriskuak badakar kontrako gertaera ere, ordea: behar izanda ere, bezala ez jartzea. Baina molde horrek ez du tradiziorik; badira ohikoagoak.

Realak partida galdu zuen, eta, hori gutxi balitz, bi txartel gorri atera zizkioten (> Realak partida galdu zuen, eta, hori gutxi balitz bezala (hori nahikoa ez eta / hori aski ez eta / hori nahikoa ez zela), bi txartel gorri atera zizkioten).

Lanik gabe geratu da eta, hori gutxi balitz, hanka bat galdu du istripu batean (> Lanik gabe geratu da eta, hori gutxi balitz bezala (eta hori nahikoa ez dela, eta hori aski ez eta), hanka bat galdu du istripu batean). (→ konparazio-perpausetako arazo batzuk)