dateke (≠ daiteke)

dateke (≠ daiteke)

Euskaltzaindiak ‘geroaldi arkaikoa’ (nahiz Iparraldean bizirik dirauen oraino) esaten dion aditz-paradigman jasorik du Euskaltzaindiak adizki hau (Euskal aditz batua, 62. or. ‖ (http://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/6833.pdf)). Ez da ahalezko forma (ez da nahastu behar daiteke formarekin), supositiboa (ustea adierazten duena) baizik. Ez da erabiltzen aditzoinarekin (*gerta dateke). Adibideak: Hasia dateke, hurbildu dateke... (hasiko zen, hasia izango da; hurbilduko zen, hurbildua izango da esanahiekin). Molde bereko supositiboak dira hauek ere: erosi duke (erosiko zuen, erosia izango du). Zorte txarra dukezu, jauna. Arimaz aski egiteko badukegu orduan.

Euskaltzaindiaren Hiztegiko adibideei erreparatuz gero, aditz nagusi gisa ageri dira bereziki ‘geroaldi arkaiko’ deituriko moldeok: Hiltzailea urrun dateke engoitik. Filosofia dateke fundamentalismoaren aurkaririk handiena. Pagatzeko ahala dukezun arteraino. Zer on dukegu igurikitzeko harengandik? Baina badira partizipioarekin (Uraren bidea segituz ediren dukezu xerkatzen duzuna (‘aurkituko duzu beharbada’)) eta baita aditz-izenarekin ere (Zer txalo nasaiak!, ez dukete beharbada guztiek begi onez ikusten ohoratze hori (‘dute ikusiko’)).

 

Honela ageri da kontua EGLU II liburukian (134. or.): “Eman den irudian pare-parean jarri ditugu da eta dateke edo du eta duke. Berdin-berdin zen eta zatekeen edo zuen eta zukeen ere. Zein da horien guztien arteko diferentzia tempusaren kontuaz gain? Segur aski ere, desberdintasun bat baino gehiago dago, baina bat bakarrik aipatuko dugu hemen: etorri da diogunean badakigu zerbait gertatu dela, ziur gara horretaz, eta baieztapena besterik ez dugu egiten; etorri dateke diogunean, ordea, ez gara batere segur mintzo: agian etorri da, baiezkora makurtzen gara, baina ez dugu segurtasun osorik inondik ere”.

 

Gehiago jakiteko

EUSKALTZAINDIA (1987). Euskal Gramatika. Lehen Urratsak II (EGLU II). Bilbo: Euskaltzaindia (134, 429-430).

EHUko Euskara Institutua (2012). Sareko Euskal Gramatika. (SEG). “Menturazkoaren aditz-aldiak”.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper