Harremana

    OEH - Bilaketa

    39 emaitza zeharka bilaketarentzat

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 zeharka.
    tradizioa
    Tr. Documentado desde el s. XVIII. Los autores anteriores al s. XX que lo emplean son Larramendi, Mendiburu, Monho (zeiharka ), Aguirre de Asteasu, Iztueta e Iturzaeta. Zeharka es la forma general al Sur (hay ziarka en Iraola). Zeiharka es la variante septentrional (empleada por Monho, Barbier, J. Etchepare, Zubiri y Mirande (este último junto a zeharka )). Hay además zeiherka en Duvoisin. En DFrec hay 22 ejs. de zeharka.
    sense-1
    1. (V-arr-m, G, AN-gip-5vill, B, BN; Hb (+ -ea- )), zeiharka (Hb, Dv, H), zeiherka, ziarka (V-gip, AN-gip), zigarka, zaiarka (Ht VocGr 433) Ref.: A; Iz ArOñ siárka ; Etxba Eib ( ziarka ); Elexp Berg ( ziarka ); Gte Erd 305 .
     De costado, de lado; de través, trasversalmente; oblicuamente. "(Ir a la) bolina, zearka joatea " Lar. "Soslayo, al soslayo, zearrera, zearka ", "(a) orza " Lar, Añ. " Zeiharka, obliquement" Dv (s.v. zeihar). "1.º [...] arrastrar un objeto oblicuamente o trazando eses. Zearka ganez ezkaituk mendi-gaiñera atrako (B), yendo oblicuamente, no saldremos a la cúspide de la montaña; 2.º de costado. Ate mear otan enaiteke zearka baizik pasatu, [...] no puedo pasar sino de costado [...]; 3.º moverse un barco a la bolina" Ib. "Subir una cuesta en zig-zag" Iz ArOñ. "Al sesgo, en zig-zag. Ziarka nindoian mendixan gora, errezago gañera eltzeko " Etxba Eib. " Zuzenian jatxi biarrian ziarka jetxi giñuan aldapia " Elexp Berg. " Bidean zearka gelditu da kotxea (AN-gip-5vill, B)" Gte Erd 305. " Emendik ziarka join naiz (AN-gip), [...] zeiharka joan da, mendiari goiti " Ib. 305. En AxN se explica soslai (192) por zearka.
    Esaiok begira ditzala [hitzak] hirekin batean, naiz aurkez, naiz atzez, goitik, betik, zearka edo zuzenka. Lar DT CCXIV. Aizeak zenbait bider garaitzen du mirua; ta azkenean ezpada beiñ saieska edo zearka, beiñ inguruka ta beti lepoa luzatuaz [...] ez da nai duen lekuratzen. Mb JBDev 8s. Txangurrua da arrai txiki itsusi bat, zearka baizik ez dabillena. AA II 77. Botzgarren urthean motz daiteke adar nausitik goragoko muthurra, bien juntartetik zeiherka gain-beheiti. Dv Lab 353. Tximistaka zeruan zearka zoazala / arpegi txit dontsua deutsut ezauketan. AB AmaE 433. Asi da etxeruntz, bildurrez, zearka, okerka, zakurrari begirik kendu gabe. Ag G 310. Zearka ibili gabe zuzen-zuzen joaten omen dira betik gora, zzzzzsit! A Ardi 39. Bide nasaia utzi-ta, arto landen artetik, zearka, zebilen. Lh Yol 37. Zeiharka bezala jartzen da, ezker aire. Barb Sup 159. Itsasoa bera ez da zeiharka baizik ezagun, bere mutturaren erditsutan xutitzen zaion mendoiak erdi-gordetzen duelakotz, xuxenetik beha legokeonari. JE Ber 85. Malda bati zeiharka lotzen girelarik. Ib. 48. Luzexka sudurra, goi-beez beintzat, musuaren arabera, ta pitin bat zearka azia. Ldi IL 40. Elizatxoan zearka sartzen zen eguzki-izpia. Or Mi 36. Saletxearen sapaitik zearka dijoan gapirio-muturretik zintzilikatzen dan pentzean. TAg Uzt 88. Erdi-erdian bat edo bi, eta barren aldean zearka errenkadak, guzietan landarea gutxienez beti iru metrotik iru metrora. Munita 69. Harri gainaldean baziren bi burdin-mako besada erdi bat-edo bien artean zeharka. Mde Pr 113 ( HaurB 88 zeiharka ). Eskopeta bat eskuan eta bestea zearka bizkarrean zekarrela. NEtx Antz 144. Lerro bakoitzak ez ote du ebakiten barnean zearka lau azal bakoitzen erdia. Zait Plat 69. Bi bagoi jarri zituzten bide zabalean zearka. Ugalde Iltz 14. Aldatz makal aretan gora, an zearka, emen zearka, asibarritan zanbulu ta zanbulu, begira egozanen barregarri ta alaibide izan oi ziran. Erkiag BatB 72. Bata eta bestea izar-mordo taldeek zearka igaro bear duten bidearekin ebakiak. Ibiñ Virgil 74. Lau leio lau aizetara irikiak, argia zearka sartu dakion. Ib. 113. Rozinanteri bizi-bizi eragiñaz eta bere lantza-motza zearka, alde-egin zuan bentatik iñork ere galerazi gabe. Berron Kijote 190. Bi edo lau tella zearka jarri ta eseri gaiñean. BBarand 77. Zure aizkora beti zuzena / ta ez bildirki-baldarka, / orregatikan zera aparta / bai zutik da bai zearka. Insausti 262.
    v. tbn. Inza in Jaukol Biozk VI. Zait Sof 150. Erkiag BatB 119. Gazt MusIx 79. Zeiharka: Zub 42. Ziarka: Iraola 26.
    azpiadiera-1.1
    (Con reduplicación intensiva). " Ziarka-ziarka eruan giñuan kutxia tatarras " Elexp Berg.
    Ez du beldurtzen ba soroan dabillen ollandatxoa, zigarka-zigarka asmo gaixtoakin datorren axeri biotz-geak? Elzo EEs 1920, 134.
    azpiadiera-1.2
    Zearka izan da musua, zerutiarra, ta laburra izan arren betikotasuna kutsuduna. Txill Let 61.
    azpiadiera-1.3
    (Precedido de sust. det.).
    Zuria goiak-zearka doian ipar-odeien lits meia. "Que cruzan las alturas" . Gand Elorri 135.
    azpiadiera-1.4
    (Precedido de sust. indet.).
    Giza bizitza da axe zearka / egazka doian txoritxoa. GMant Goi 38.
    azpiadiera-1.5
    " Zeiharka, bazterrez bazter, bidea hautsiz" HeH Voc. " Zeiharka (L; HeH Voc), por ambajes, por rodeos" A.
    Bidez aldatzea zer zen ez nekien gaurdaño; ta bere eskaratze-aurretik igaro aal izateko zuzenean joan bearrean zearka joan naizenean, maiteminduta nagoela ikusi dut garbiro. Txill Let 38. Ez dabil ez artzaien lagunartetik zearka edo igeska, egokia ta atsegiña da auenganako ar-emanetan. "No huye ni se esquiva" . Berron Kijote 139.
    sense-2
    2. (G, B; Lar, Añ), ziarka (V-gip) Ref.: A; Elexp Berg ( ziarka ) .
     Indirectamente. " Eztau garbi esan baiña ziarka bai " Elexp Berg.
    Augusto gudari andiak ezagutu zebanean ezin zebala lakarik atera Gipuzkoatar-etarik, ez goitik ez beetik, zearka ta zuzenka, eta aurkez aurke ere. Izt C 259. [Egibide] batzuk dagoz, zuzen lagunduten deuskuenak, eta beste batzuk bakarrik zearka lagunduten deuskuenak. Itz Azald 66. Usoak, urreneko bertsuok zearka ta ipui tankeran zuzendu zizkion Bel-Beltzi. Etxde AlosT 97. Eliza: zeruko Eliza, Garbitegikoa, lurrekoa, ta gero, zearka bederen, aurren linboa, bataiagabeen aurtegia. Or QA 53. Aristotelek ere, zearka bada ere, aiputan artzen baitu gertari ori. Zait Plat 19. Platonek berak, iru bider, eta iruretan zearka ta iraizean aipatzen du bere burua. Ib. 7. Ez ginen agian behar adina ohartzen Mendiburu ere, bere aldetik eta Larramendiren joerari zeharka baizik obeditzen ez ziola, berrizale izan genuela. MEIG V 106. Orain ere, badirudi, zeharka bederen, ez dabilela urruti haren itzala. MEIG VI 136. Nik behitzat, gauzen berri, ikasi ez dudalako edo, maizago jakiten ditut zeharka zuzenean baino. MEIG VII 26.
    sense-3
    3. (Lar, Añ), zeiharka (Dv), ziarka (V-gip ap. Elexp Berg ).
    (Mirar) de través; de reojo. "(Mirar de) lado, de medio lado, zearka begiratu " Lar, Añ. " Zeiharka begiratze, regarder de travers" Dv (s.v. zeihar ). " Kontuz orrekin ziarka begiratzen dau ta " Elexp Berg. v. BEGI-ZEHARKA.
    Tristeziari / bihotza libratuz / bertuteari / zeiharka beiratuz. Monho 84. Zearka begira / bete betean ta abrigu txarragaz / dirautsa 'jira'. Zav Fab, RIEV 1907, 95. Gizon arrotzari zearka edo albokera begira. Ag AL 45. Beiñ, norbaitek bidean gelditu zualako, ikusi zuan, zearka, Moxolo Potolo, ta parreak erten zion gure neskatxa ederrari. Ag G 170. Aizkolariok zearka begiratu zioten alkarri. Ib. 104. Nunai elkarri zearka begiratu bai, iñork ikusten ez giñuzela iruditzean. JAIraz Bizia 24. Theresari begiratu zion, zeiharka. Mde HaurB 12. Agur motz bat esan diot, zearka begiraturik. Txill Let 44. Beste buru aundi beltzak, bildurtiagoak, baziruditen zearka begira ere bazekitela. Anab Poli 14. Oi zuenez, azpitik zearka, zezenaren antzera, begiak goititu zizkion gizonari. Zait Plat 108. Badakit badela gure artean buru-langile eta Unibertsitateetan barrena ibiliei zeharka begiratzen dienik. MIH 367.
    v. tbn. Zeiharka: JE Bur 28.
    sense-4
    4. " Zearka [...] (AN), balanceando" A.
    sense-5
    5. (Sust.). Pendiente.
    Ark egin zuena zen predikuz erakustea nola kendu behar diran Jesusen bideko trabak, pausu gaistoak, aldap gogorrak eta zearkak. Mb IArg I 91. Bekat-aldera errebelatuak eta bekatu anitzen sasirako zearkan ta jostaket, ibiller ta lagun gaistoen arterako prestaturik ekusten gaituen guzian, an sartu ta gal ez gaitezen, egiten dizkigu geren biotzera bere txistu meak. Ib. 310. Bada beste [bide] bat bere zearkak eta zearka gogorrak eta aldapa pusk latzak dituena. Ib. 243.
    azpisarrera-1
    ZEHARKA-ANTZEAN.
    Un poco de lado.
    Bekoki lotsorrez eta zearka antzean, gaxoari malko-irriak naasten asi zitzazkion. 'Détournée un peu de côté' . Or Mi 23.
    azpisarrera-2
    ZEHARKA-HARI.
    Hemen, zeharka-hari eta hauek ebakitzen dituzten zapalden artean, beste etenbeharra pizten da. "Eras diagonales" . MEIG IX 125 (en colab. con NEtx)
    azpisarrera-3
    ZEHARKA EGIN.
    "Ladear, zearka, albora, aldera egin " Añ.
    azpisarrerakoSense-3.1
    Kainek, bai, zeharka egin gabe erantzun omen zuen. MEIG VI 148.
    azpisarrera-4
    ZEHARKA IGARO.
    Atravesar, cruzar.
    Bide-zabala zeiharka igaroterakoan, idi burdi bat, gizona alboan eta katea aurrean, geldi geldirik zegoan trena iragaitea igurikitzen. Osk Kurl 112.
    azpisarrera-5
    ZEHARKAKO.
    azpisarrerakoSense-5.1
    a) Transversal.
    Ez ote dira erditik zearkako lerro oiek berdinak? Zait Plat 63. Zugatzak errien apaingarri izaten dira, ta Ondar alderdi barriko kale ta zearkakoetan zugatzak ipiñi ziran. Etxabu Kontu 206. Beko kaleetatik goragokoetara errezago igon al izateko zearkako mailladietako ormetan eskudel edo pasamano edo barandillak ipintea. Ib. 207.
    azpisarrerakoSense-5.2
    b) Indirecto.
    Orduan bai, biotz-ondoko maite-gogoak berezko ederrez eta tolesgabe, ederrik aski ba zuten, barne artan jaiotzen ziran bezel-bezelaxe; apainkeri-billa zearkako mintza-bidetan saiatzeke. Berron Kijote 125. Nolanahi ere, "mesede ttikiagoa", zeharkakoa gainera, ez dio ukatzen. MEIG VI 60.
    azpisarrerakoSense-5.3
    c) Cruzado (cheque).
    Zeharkako diru-atera-agiriei eta joan-etorri diru-atera-agiriei buruz arkiera bereziak dituzten [...] itunbanak. "Cheque cruzado" . EAEg 14-2-1937, 1065.
    azpisarrera-6
    ZEHARKA-MEHARKA.
    En zig-zag. " Zearka-mearka (V, G), caminar de mala gana y en zig-zag. Se dice del que va al trabajo de mala gana" A (s.v. zearka ).
    Lurraren erraietan zearka-mearka legua laureneko bidastia igarorik. Izt C 101. Yoanesek ontzia zearka-mearka zeroan. Lh Yol 41. Bigarren taldea ere sartu da mendi tarteko bidetxiorrean, eta zearka mearka, gora ta bera dabillen leiza-bide osoa bete-betean agiri da. AEmil AndreM 55. Mendi asko zearka-mearka ibilli ondoren La Ceja del Tambo izenez ezagutzen duten erriraiño eraman nindun zalaparta ugari ateratzen zun gurdi batek. EG 1952 (3-4), 27. Egaka ari zan gizontxoa, batean zearka-mearka, bestean zuzen, urrengoan jira-biraka. BU Egan 1969 (4-6), 67.
    azpisarrerakoSense-6.1
    Con rodeos.
    Bazkalondo batean, zearo oroitzen nauk, zearka-mearka ibili gabe, ezetz esan niokan. A Ardi 20. Malentxo, zearka-mearka ibilli gabe, esan ta kito. Jaukol Ipui 40. Bañan ez du garbi erantzun nai izandu, zearka-mearka baizik. Txill Let 34.
    azpisarrera-7
    ZEHARKAXE .
    (Forma con suf. -xe, de valor aprox.).
    Bizitzearen irautea anitz dagokio paldoari emaniko zuzenbideari ere; ezen nabari da gorputzean xuxen sarturik izateko ordez, zeiharkaxe barna baldin badoa, besapetik edo bularretik ilki beharrean, sabelaldeaz besterik ez duela iraganen orduan, bular kaiolan ez baita sartzen. Mde Pr 80.
    azpisarrera-8
    ZEHARKA-XORTAKA.
    Oblicuamente.
    Eguzki epel indargetua, lurrik geiena kerizean utzirik, azkenengo argi-orratzak mendi gandorrari sartzen zegoan, zearka-xortaka. Ag G 281.

    zeharka

    zeharka
    0 / 0 2 zeharka >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper