OEH - Bilaketa

744 emaitza zale bilaketarentzat

Sarrera buruan (120)


Sarrera osoan (485)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
zale.
sense-1
1. (gral.; SP, Lar, Añ, Izt 6v, Dv, H, Zam Voc ) Ref.: A; Iz ArOñ (sale); Etxba Eib; Elexp Berg .
(Adj.). Aficionado; inclinado a; devoto de. " Erdi gauzetarik ezta zale <s->, il n'aime pas de la moitié des choses" SP. "Amigo, aficionado a algo" Lar, . "Aficionado, amigo de estas cosas" Lar. "(Ser) enemigo de esto o lo otro, zale ez izan " Ib. " Zalia da ona agertzen bazkaloste guztietan " Etxba Eib. "Gure Patxi zapatak sukaldian lagatzen zalia da" Elexp Berg. En AxN se explica aiher (35) por zale. No incluimos aquí los ejs. en los que aparece como suf. : v. ardozale, bakezale, berozale, ederzale, neskazale, ongizale, pitagorazale, etc. Tr. En la tradición septentrional, aunque se documenta ya en Etcheberri de Ziburu, no hay testimonios posteriores a mediados del s. XIX. La construcción es gralmte. con complemento en caso genitivo, aunque se encuentra con ablativo en Axular, con alativo en Iztueta y J.J. Moguel, con instrumental y dativo en Goyhetche, con -rako en Kirikiño y San Martin (Zirik 107), y con sociativo en Anabitarte. Si es complementado por un verbo, éste aparece por lo general en participio o en la forma -t(z)en; lo emplean con -t(z)eko Añibarro, Iturriaga (Fab 135), Mocoroa, Anabitarte, N. Etxaniz (Antz 45), Erkiaga y A. Zinkunegi. En DFrec hay 91 ejs., todos meridionales.
Ea halatan da gure Iainkoa ere [gaztetasuneko obra on] hetarik gutiziosago, desirosago eta zaleago. Ax 171 (V 115). Iaki onen zale da, eta gaixtoak higoin zaizko. SP Phil 512 (He 519 iaki on zale da). Haren amak aphaindu zituen guztuko ianhariak nola ere zale baitzen haren aita eta hala. Urt Gen 27, 14 (Dv lakhet zituela, Ker atsegin yakon, Bibl maite bezalako). Behar etziran anitz gauzaren zale ta gura nintzan ni geienean. Mb OtGai II 73. Ondasunen zale ez naiz. Cb Eg II 3. Deabruak berak, nola baita espiritu... tentatzen gaitu artara (lizunkeriara), baña ez zale denes. (169). LE-Ir. Zer esango due aldegiten badet len ain zalea izan naizan pesta edo olgantzeetatik? Mg CC 144. Zuen artean bere asko zale eztira onelako adi-bide zeruzkoak irakurteko. LoraS 15. Ez gara zaliak gure temiagaz urteten, errazoe gitxigaz izan arren? fB Ic III 360. Oh ardaua! Zelan burla egiten dozun zeugana zaleegi egiten diranakaz! JJMg BasEsc 209. Predikadore jakitun ta euskalduneen ondo zalia. Ib. 104. Isak zalako guztiz / eizaren zalea. It Fab 242. Gauza errazen zale izan oi diran aietakoa. Izt C 4. Beste apustu mueta askotara ere zaleak dira txit. Ib. 245. Itxi jan bagarik zaleen garian gauzaren bat. Ur MarIl 4. Presuna handituak ere [karamelu] hetaz zale direla eta yale. Gy VI. Astakarloari net zale zen arren. Ib. 158. Zelakotz bertzenen zalea. Hb Esk 154. Bakarrik apaiz bat gelditu zan, guziak galdu-zale zan Saulen damuz bederik. Lard 172. Nobiak aukeratu / gustokorik balitz, / beltzak zurien zale / omen dira agitz. Afrika 53. Ez naiz ni gerraren zale, / baizik pakearen alde. Xe 410. Atso-agurai burla egiten zaleak. AB AmaE 234. Iñor badago emen / onaren zalia. Sor AuOst 102. Organisteru zoro / mozkor-artzailea, / eta geurera etorten / bategaz zalea. Azc PB 257. Zalia ninduban kanta-papelak irakurtzeko. Moc Damu 8. Agertuera jaungoikozkoa ukatuten dabeen errazoe utsaren zaleak. Itz Azald 83. Zergatik berez zan Martin gauza on guztien zalea. Ag Serm 495. Bakotxari berea emoten zaleak badira. Ib. 529.
( s. XX) Arazo onetan ibilten zalea zanen bat. Echta Jos 63. Malentxo ezta zorritsuen zale. Ag G 305. Biotz maitagarri orrek bere zaleai egindako agintza batek dio. JBDei 1919, 167. Juaten zalia da / olloen tokira. Noe 107. Esku ta palazko, zaleena asetzeko bezenbat pelotaka izan dira. A LEItz 6. Errosarioaren oso zaleak ziran. ArgiDL 108. Gusto badezu [mallua eta paleta] emango'izkizut, / ni ez naiz aien zale-ta. Tx B III 78. Jantza ta kirol garbi guztijen zalia. Enb 148. Soluan beliak / izanik zaliak / irintxi aliak. MendaroTx 207. Gazteen naiz zale. FIr 133. Ez bai-zan iñoren etxera joateko zalea. Anab Usauri 103. Euzkelerriko jentia erdelerrikua baño zaliagua zala elizarako. Kk Ab II 181. Bera ikaskuntza goitarren zale da. Ldi IL 60. Indar-neurketen zalea zan. TAg Uzt 98. Nola Caribeko indioak gizon aragiaren zaleak zirala. JAIraz Bizia 36. Indartzale eta indardunen zale. Mde Pr 145. Baitegiko legea urratu-zale zalako. Etxde JJ 182 (v. tbn. precedido de part. Xe 401, PE 57, Zab Gabon 52, AB AmaE 402, EA OlBe 96 y Basarri in Uzt Noiz 33). Deskantzuetan zaliak dira txurrutari emoten. SM Zirik 20. Gau jolas loien zale danentzat. BEnb NereA 162. Inglesak Taliongo legearen zaleak direlako. Arti Ipuin 47. Besteen gauzekin zaleegiak dira ta baita gezurzaleak ere. Anab Aprika 86. Ezta bazterrean egoteko zale. Erkiag BatB 151. Oge bigunen zale geranok, au lotsa! NEtx LBB 223. Jaki gutxi, ta gu beti ez danaren zale. JAzpiroz 136. Sasta! egiten ere zaleak zirala. AZink 112. Prosazalea agertzen zait neri Villasante, eta are irakas prosaren zale. MEIG III 66. Zinemak [...] gero eta zale gehiago izatea. MEIG I 123. Ez naizela Chomskytarra, ez amorratua ez amorru gabea. Esan dezagun zale naizela aurkari baino areago. MEIG VI 109.

v. tbn. Astar II 129. SBaroj in FrantzesB II 123. Arrantz 13. Apaol 25. Urruz Zer 62. Ayerb EEs 1915, 296. JanEd II 16. Basarri 32. Zait Plat 70. Vill Jaink 162. MAtx Gazt 63. Uzt Sas 93. Berron Kijote 216. MMant 54.
azpiadiera-1.1
(Uso predicativo).
Ikusiko det, [onra ta banidade] oien zale ta billa ibilli nintzala, ta oiek gerra bizia egiten didatela. Cb Eg II 92.
azpiadiera-1.2
" Zalea dok errotaria artoan truk emoteko garia! (V-ger), aficionado es el molinero a dar trigo en cambio de maíz, locución irónica que se emplea para negar lo que a uno se le pide o se le exige" A.
--Bai, zalea don errotaria!... --...arto ordez, emoten garia. Erkiag Arran 144.
azpiadiera-1.3
(Urt, H).
Deseoso. "Appetentissimus, zaléena, zaleen dena " Urt II 186.
Damurik eztu izanen nihork berzeren onaz, / bañan frankia osoa zale den ontasunaz. EZ Man I 133s. Zale izan bestea-ere jakitearen. AA III 559. Zale ziteken hau aberatsaren mahainetik erortzen ziren phorroxketarik asetzeko; bainan nehork etzioen emaiten. HeH Lc 16, 21 (He desiratzen). Jateko zale ez baldin bada / mokoz ausi ta, utsikan / lajako ditu [arraultzak], zitalkeriyaz / gaitz egitiagatikan. Iraola EEs 1913, 181. Zori onaren / zale dira-ta, / poz-pozik duaz / goitarren jarrai bekuak. Enb 176. Edozeñek emakume bati begiratzen badio, aren zale izateko, arekin ezkontza-autsi du bere biotzean. Ir YKBiz 122.
azpiadiera-1.4
(AN-ulz ap. A ; VocBN ), zalu (L ap. A ).
"Qui aime tel aliment ou autre chose pour manger" VocBN. "Glotón" A.
sense-2
2. (Lar, A Apend) .
(Sust.). Afición, inclinación. "Afición a cosas de comer y de beber y otras semejantes" Lar. "Afición. Zale andia du " A Apend. .
Luxuria edo loikeria da gorputz miserablearen pasione loizuetarako zalea. LE-Fag 78. Gaitzerako makurtasun eta zalea. AA I 539. Mama gosoaganako zale eta jaiera ere beretu zituen. Arr EE 1882a, 99. Txistujotzeari berari artu zion zaleagatik. Mok 8. Nere amak, ez dakit zergatik, baña, burruntzi orri zale aundiya ziyon. Alz Burr 13s. Elerti-gaietan ez da biderik zuzenena norbere zale ta yoeratik aterata ibillaraztea. Ldi IL 111. Dana neureganako / maitasun ta zale. Gand Elorri 114.
azpiadiera-2.1
Deseo. "Apetencia, apetito" Lar. "Antojo" Lar, . "Envie, désir, appetit. [...] Zalea banuke, bainan ez ahala, j'aurais l'envie, mais pas le pouvoir" H.
Jainkoa ikusteko zale, gogo ta ansiazko pena gogorretan erretzen. Cb Eg II 206. Onelako zaleak barrunda zituenean, eman zegiola aditzera bere Abadesari. Cb Josefa 166. Ekusten duan gauz eder guziaren zalea etortzea. AA II 142. Zeren ematen du [gatzak] jateko zalea. It Dial 69 (Ur, Dv gogo, Ip mengua). Zenbat zale ta deseo deshonesto! Donce 13. Nere zale eta gutizi gaiztoa betetzeko. Arr GB 99. Eriotz on bat idukitzeko zalez Mariari maiz deitzeko asmo sendoa egiñ zuen. Arr May 45. Zure biotzetik irtendako zale txarrak. AJauregi EE 1885b, 214. Zeruko aingeruak zalez beterik uzteko zoriyan. Apaol 116. Jaungoikoaren serbizioan bizitzeko zalea zeukan. Goñi 111. Gu lanik gabe onla uzteko / oiek zeukaten zalia. Tx B I 113. Ik ez dek, aizen baño geiago izateko zalerik, e? Alz Ram 101. Zegaitik darabilgu zale au gogoan? Laux BBa 128. Etzun ezkontzeko zalerik sekula izan. Etxde JJ 40.
azpisarrera-1
ZALEAK HARTU (Lar, Añ). "Antojársele a uno, [...] zaleak, gurariak [...] artu" Lar y Añ.
azpisarrera-2
ZALEAN (Precedido de gen.). Deseando.
Makiña bat badago / aii nere zalian! / ezkonduko ez ote naiz / datorren urtian? Sor AuOst 104.
azpisarrerakoSense-2.1
(Precedido de part.).
Eta beraren pensamentuba / nago kunplitu zalian. EusJok II 87. Orko kontuak aditu eta / zerbait ikasi zalian. Tx B II 93. Or dabil kalean, / euskaldunak beragaz / eroan zalean. FEtxeb 150.
azpisarrera-3
ZALEKO. Inclinado a.
Parentelakin ez naiz izandu / gaizki portau zalekua. Uzt LEG I 190.
azpisarrera-4
ZALE-MIN. Celos.
Zale-miñ puxkaren bat sorrerazi zion neskak, aukeran geiegitxo ta debeku-mugak ukituaz. Berron Kijote 222.
azpisarrera-5
ZALE-ZALE (Forma con reduplicación intensiva).
Arritzen nok, Manu, ik [kirolaren] gai ori aitatzea, ez zale zalea be-ta. Agur 6-1-1973 (ap. DRA ).
zale
0 / 0 ZALE-ZALE >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper