OEH - Bilaketa
18 emaitza xoratu bilaketarentzat
goiburua
xoratu.
sense-1
1.
(B, BN; Urt I 491, VocBN
, H),
xorotu (L, BN, S ap. Lh
; Gèze, Dv)
Ref.:
A;
Izeta BHizt2
.
Embelesar, cautivar, maravillar. "Enchanter, charmer, éblouir; enchanté, charmé, ébloui" VocBN. . "Éblouir, étourdir" Gèze. "Causer un éblouissement ou l'éprouver, tourner la tête à quelqu'un" Dv. " Elhe ederrez xoratzen du nor nahi, il charme, ensorcelle n'importe qui par ses belles paroles, le met hors de sens" H (s.v. zoratzea). "Encantar" A. "Embelesar. Neska orrek xoratu in nau " Izeta BHizt2. . v. txoratu, zoratu. Tr. Documentado en autores septentrionales desde la segunda mitad del s. XVIII, y en los meridionales Lizarraga de Elcano, Orixe y Zaitegi. Xoratu es la forma gral. Hay además xorotu en Lizarraga de Elcano (junto a xoratu ) e Inchauspe. En DFrec hay 5 ejs. de xoratu.
Urrea zarion alde guzietarik: xoratzen bezala zituen hura ikhusten zuten guziak. Lg I 334. Huntarainokoan xoratu zuen printze flako haren izpiritua non erran baitzion aski zuela galdetzea nahi zuen guzia. Lg II 160. San Pedro zegolaik Taborko oianean xoraturik gozatzen Kristoren edertasuna. (14). LE-Ir (v. tbn. LE Doc 250). Ezin beraxtu nigarres, ezin xoratu iduri ederras, ta ezin pasionarazi deustas. (300). Ib. Barin bazabiltza bilatus aurkibideak, beira noiz nora doaien xoroturik, ala nola ulifarfalla argiain inguruan. (179). Ib. (s.v. aurkibide ). Munduko distiadurak / ez nau xoratzen. Monho 86. Haren ikhusteaz guziak loriatuak, guziak xoratuak, behinere unhatu ez desgustatu gabe. Dh 184. Bertze guziak ahantzirik, xoratuak bezala gagozko beha. Ib. 175. Bertze batzuek oraindik, / dontzeilla zenbaiten gatik / dute osoki xoraturik, / erretzen bere kaskoa. Gy 20. Eta erranen deitazü eztirela hoiek xorotzeko gaizak? "À faire tourner la tête" . Ip Dial 17 (It bat txoratzeko gauzak). Xoratua atxikitzen du bere solhas maithagarriez, bere atheraldi arrai eta izpiritutsuez. Laph 208. Izpirituko eta gorphutzeko haren dohain ederrek xoratua atxiki zuten. Ib. 122. Haren hitzak beharria xoratzen zuen. Ib. 175. Holako latin ederra aditzean, xoratua. Elzb PAd 80. Marimartin, xoratu zain burua! / Lauarekin hiruaren keinua! Elzb Po 207. Haren izpiritua ere xoratu zuen Jainkoak erakutsi ziozkan misterio batzuen bidez. Jnn SBi 12. Eta jendea hari begira zagolarik xoratua, Aines hasi zen Jainkoaren laudorioen kantatzen. Ib. 140. Orroitzen naiz oraino nere haur denboran nola egoiten ginen xoratuak ixil-ixila erdi urrikalmenduz, erdi errespetuz beteak orduko eskelari maitagarrieri begira. HU Zez 35. Beha egon ginintzeiezten xoraturik, hain baitziren pollitak. JE Bur 79. Taulen gainean, Xuberotarrek xoraturik atxiki gituzte. Ib. 140. Xoratua bazterrer beha nago xutik. Ox 184. Jaun on hura izan zen / ene xoragarri. // Jaun horren presentziak / ninduen xoratu. [...] / Eta desertur gisa / nintzan eskapatu. Etcham 197. Begiak xoraturik bazagozkiokete beha, egun osoak. JE Bur 83. Itsasoa! / Zerk du ba zure baitan xoratzen gogoa? Iratz 56. Ikusi zintudan: / xoratu zitzaitan / begia. Ib. 79. [Misionestek] beren jakitate eta kharraz salbaiak xoratu eta ematurik. Zerb IxtS 110. Jende guzia xoratua zagon haren erakaspenaz. Leon Mt 7, 28 (He miretsi, TB harritu, Dv espantatu, BiblE txunditu). Bere biotza xoratuko dun itzik enegandik ez du egundo entzungo. 'Alegrarán su vida' . Zait Sof 144. Onek berriz xoratzen nindun eta lotzen. "Libebat" . Or Aitork 193. Ikasle gazteon gurasoak ere birloraturik (xoratu) bizi ziran. Zait Plat 114. Françoisen irri goxoaz eta haren bi hitzez kasik xoraturik. JEtchep 106. Kantuz hasten da berriz ere [xoria], [...]. Peio xoratua dago. Ib. 26. Eta irri egin nahiago zuen Trapier bezalako sardiant bat hola mintzo entzutearekin, burua gradoek eta handitasunak xoratua. Ib. 89. Jendea hari behar nola zagon xoratua. "Émerveillé" . Ardoy SFran 311. Bozkariotan dira oro, zeruraino Ama Birjinarekin xoratuak! "Ravis" . Ib. 115. Xoraturikan kanpoari so iragan ditut orenak. Xa Odol 198. Guzien kantuz xoratzea harek / zuen bere atsegina. Xa EzinB 53. Beren talenduaz xoratzen baigituzte. Larre ArtzainE 160.
v. tbn. Mih 64. Arb Igand 54. Elsb Fram 137. Lh Yol 19. Barb Sup 6. Ibiñ Virgil 94. Mattin 60.
Embelesar, cautivar, maravillar. "Enchanter, charmer, éblouir; enchanté, charmé, ébloui" VocBN. . "Éblouir, étourdir" Gèze. "Causer un éblouissement ou l'éprouver, tourner la tête à quelqu'un" Dv. " Elhe ederrez xoratzen du nor nahi, il charme, ensorcelle n'importe qui par ses belles paroles, le met hors de sens" H (s.v. zoratzea). "Encantar" A. "Embelesar. Neska orrek xoratu in nau " Izeta BHizt2. . v. txoratu, zoratu. Tr. Documentado en autores septentrionales desde la segunda mitad del s. XVIII, y en los meridionales Lizarraga de Elcano, Orixe y Zaitegi. Xoratu es la forma gral. Hay además xorotu en Lizarraga de Elcano (junto a xoratu ) e Inchauspe. En DFrec hay 5 ejs. de xoratu.
Urrea zarion alde guzietarik: xoratzen bezala zituen hura ikhusten zuten guziak. Lg I 334. Huntarainokoan xoratu zuen printze flako haren izpiritua non erran baitzion aski zuela galdetzea nahi zuen guzia. Lg II 160. San Pedro zegolaik Taborko oianean xoraturik gozatzen Kristoren edertasuna. (14). LE-Ir (v. tbn. LE Doc 250). Ezin beraxtu nigarres, ezin xoratu iduri ederras, ta ezin pasionarazi deustas. (300). Ib. Barin bazabiltza bilatus aurkibideak, beira noiz nora doaien xoroturik, ala nola ulifarfalla argiain inguruan. (179). Ib. (s.v. aurkibide ). Munduko distiadurak / ez nau xoratzen. Monho 86. Haren ikhusteaz guziak loriatuak, guziak xoratuak, behinere unhatu ez desgustatu gabe. Dh 184. Bertze guziak ahantzirik, xoratuak bezala gagozko beha. Ib. 175. Bertze batzuek oraindik, / dontzeilla zenbaiten gatik / dute osoki xoraturik, / erretzen bere kaskoa. Gy 20. Eta erranen deitazü eztirela hoiek xorotzeko gaizak? "À faire tourner la tête" . Ip Dial 17 (It bat txoratzeko gauzak). Xoratua atxikitzen du bere solhas maithagarriez, bere atheraldi arrai eta izpiritutsuez. Laph 208. Izpirituko eta gorphutzeko haren dohain ederrek xoratua atxiki zuten. Ib. 122. Haren hitzak beharria xoratzen zuen. Ib. 175. Holako latin ederra aditzean, xoratua. Elzb PAd 80. Marimartin, xoratu zain burua! / Lauarekin hiruaren keinua! Elzb Po 207. Haren izpiritua ere xoratu zuen Jainkoak erakutsi ziozkan misterio batzuen bidez. Jnn SBi 12. Eta jendea hari begira zagolarik xoratua, Aines hasi zen Jainkoaren laudorioen kantatzen. Ib. 140. Orroitzen naiz oraino nere haur denboran nola egoiten ginen xoratuak ixil-ixila erdi urrikalmenduz, erdi errespetuz beteak orduko eskelari maitagarrieri begira. HU Zez 35. Beha egon ginintzeiezten xoraturik, hain baitziren pollitak. JE Bur 79. Taulen gainean, Xuberotarrek xoraturik atxiki gituzte. Ib. 140. Xoratua bazterrer beha nago xutik. Ox 184. Jaun on hura izan zen / ene xoragarri. // Jaun horren presentziak / ninduen xoratu. [...] / Eta desertur gisa / nintzan eskapatu. Etcham 197. Begiak xoraturik bazagozkiokete beha, egun osoak. JE Bur 83. Itsasoa! / Zerk du ba zure baitan xoratzen gogoa? Iratz 56. Ikusi zintudan: / xoratu zitzaitan / begia. Ib. 79. [Misionestek] beren jakitate eta kharraz salbaiak xoratu eta ematurik. Zerb IxtS 110. Jende guzia xoratua zagon haren erakaspenaz. Leon Mt 7, 28 (He miretsi, TB harritu, Dv espantatu, BiblE txunditu). Bere biotza xoratuko dun itzik enegandik ez du egundo entzungo. 'Alegrarán su vida' . Zait Sof 144. Onek berriz xoratzen nindun eta lotzen. "Libebat" . Or Aitork 193. Ikasle gazteon gurasoak ere birloraturik (xoratu) bizi ziran. Zait Plat 114. Françoisen irri goxoaz eta haren bi hitzez kasik xoraturik. JEtchep 106. Kantuz hasten da berriz ere [xoria], [...]. Peio xoratua dago. Ib. 26. Eta irri egin nahiago zuen Trapier bezalako sardiant bat hola mintzo entzutearekin, burua gradoek eta handitasunak xoratua. Ib. 89. Jendea hari behar nola zagon xoratua. "Émerveillé" . Ardoy SFran 311. Bozkariotan dira oro, zeruraino Ama Birjinarekin xoratuak! "Ravis" . Ib. 115. Xoraturikan kanpoari so iragan ditut orenak. Xa Odol 198. Guzien kantuz xoratzea harek / zuen bere atsegina. Xa EzinB 53. Beren talenduaz xoratzen baigituzte. Larre ArtzainE 160.
v. tbn. Mih 64. Arb Igand 54. Elsb Fram 137. Lh Yol 19. Barb Sup 6. Ibiñ Virgil 94. Mattin 60.
azpiadiera-1.1
(En la expr. xoratua/xoraturik egon, con complemento en dat.).
Josep eta Maria beha zagozilarik xoratuak solhas horiei. Jnn SBi 41. Oro xoraturik zauden haren ateraldi on, zuhur biotz altxagarriei. HU Aurp 133. Xoratua dago hari eliza guzia. Zerb Ipuinak 664. Zuhaitz dohatsuari / xoratuak gaude: / Enborra sendo eta / ostoak tu berde. Etcham 212. Gai emaileari egoiten zen xoraturik entzulea lehenik. Larre ArtzainE 249.
Josep eta Maria beha zagozilarik xoratuak solhas horiei. Jnn SBi 41. Oro xoraturik zauden haren ateraldi on, zuhur biotz altxagarriei. HU Aurp 133. Xoratua dago hari eliza guzia. Zerb Ipuinak 664. Zuhaitz dohatsuari / xoratuak gaude: / Enborra sendo eta / ostoak tu berde. Etcham 212. Gai emaileari egoiten zen xoraturik entzulea lehenik. Larre ArtzainE 249.
sense-2
2.
(B; H)
Ref.:
A; Izeta BHizt2.
.
"Causer du vertige, des tournoiements de tête. Arnoak xoraturik, le vin lui ayant tourné la tête" H. "Marearse" A. " Purua erre ta xoratu nitzen " Izeta BHizt2. .
"Causer du vertige, des tournoiements de tête. Arnoak xoraturik, le vin lui ayant tourné la tête" H. "Marearse" A. " Purua erre ta xoratu nitzen " Izeta BHizt2. .
sense-3
3.
Perder la razón.
"Perdre la tête, devenir fou"
H.
Gure arbasoen atsegina orduan! Bihotza erdiratzen zitzaioten zorionaren zorionez! Han berean xoratu ez baitziren! Beharrik da Eskualduna kasko onekoa! Barb Sup 165. Amoratzea, gazteentzat loratzea, zaharrentzat xoratzea. Zerb GH 1936, 115. Norbait xoratzen danean. 'De cuando alguien se vuelve hacia la locura' . Zait Sof 149.
Gure arbasoen atsegina orduan! Bihotza erdiratzen zitzaioten zorionaren zorionez! Han berean xoratu ez baitziren! Beharrik da Eskualduna kasko onekoa! Barb Sup 165. Amoratzea, gazteentzat loratzea, zaharrentzat xoratzea. Zerb GH 1936, 115. Norbait xoratzen danean. 'De cuando alguien se vuelve hacia la locura' . Zait Sof 149.
azpiadiera-3.1
(Part. en función de adj.).
"Cerebrosus, a: [...] buru ariña duena, ostiñatua, zoratua, zoroa, xoroa, xoratua
"
Urt IV 417.
xoratu
-
xoratu....
-
1. (B, BN; Urt I 491, VocBN , H), xorotu...
-
(En la expr. xoratua/xoraturik egon, con...
-
2. (B; H) Ref.: A; Izeta BHizt2. . "Caus...
-
3. Perder la razón. "Perdre la tête, d...
-
(Part. en función de adj.). "Cerebrosus...
0 / 0 xoratu >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
