OEH - Bilaketa

33 emaitza xomorro bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
zomorro.
tradizioa
Tr. Propio de la tradición meridional. Hallamos zamorro en D. Agirre, A. Pagoaga, Eguzkitza, T. Agirre y Oñatibia, somorro en Munita y samorro en D. Agirre. Para las formas palatalizadas, además de la más extendida xomorro, hay txomorro en Arrue y en ArgEgut, y xamorro en Lizardi y N. Etxaniz.
sense-1
1. (BN ap. Lh ; Lar, H, Zam Voc), zamorro.
Máscara; disfraz. "Disfraz de Carnestolendas" Lar. "Disfrazado así, zomorroz janzia " Ib. "Cachidiablo, deabru zomorroa " Ib. v. mozorro.
Arpegia zamorroz estaltzen dabenak. Eguzk LEItz 124. Agure zaar-agurgarri antza ematen zion zomorroa arpegian. Eguzk RIEV 1927, 426. Zeda beltzezko zomorro bat aurpegian jarri. Mde Pr 108. Zomorroz jantzi. Osk Kurl 183.
sense-2
2. (G-azp-to-nav; H), zamorro (G; LarH) Ref.: A (zomorro, zamorro); Gte Erd 218 .
Enmascarado; disfrazado, máscara. "Matachín, zamorroa, muzorroz janzia " Lar. "En Carnestolendas se visten de zamorros o mozorros, esto es, enmascarados, disfrazados" Lar Cor 232. " Gu gazte giñanean, gaurko aldean eun geiago ikusten ziran zamorroak beren egunetan " A. " Zomorro jantzita (G-azp)" Gte Erd 218 (junto a mozorrotuta, kukuturik, etc., de otras zonas).
Zomorroen izenak abots sendoz esaten, eta laster, denek zekiten nor zan bakhoitza, arpegia agerian baluke bezain ongi. Osk Kurl 183.
azpiadiera-2.1
(Uso adj.).
An ikusi neban nagosia andra zomorro bigaz itaunka. "Rebozadas" . Or Tormes 75.
sense-3
3. (G ap. A ).
Fantasma; coco. "Fantasma, duende, el bú, el coco con que se asusta a los niños" A.
Eta ikusi zutenean itsasoaren gañean zebillela, arritu ziran, esaten zutela: zomorrua dala. Ur Mt 14, 26 (Lç fantosma, He, Hual fantasma, TB, HeH, SalabBN, Dv, Ur (V), Echn, Leon, Ker, IBk, IBe mamu, Ip khüso, Ol iratxo). Ni ez naiz zomorrua, / Izanagatik lau begi; / Atoz, atoz onara, / Etzazuela igesi. (AN-gip). ADonostia CancV 839. Kalte orreik ikusi ta nola aldendu yakin ez, gabez ebillen, esan dodanez, zomorroa lez. "Hecho trasgo" . Or Tormes 57.
sense-4
4. (G), zamorro (G-azp-bet), samorro (G-goi) Ref.: A (zomorro, zamorro, samorro); Zt (comunicación personal); Gte Erd 274 .
Insecto; en gral., bicho. "Insecto, más particularmente las sabandijas, como escarabajos, salamanquesa, etc." A. " Samorro (G-goi), gorgojo, insecto que ataca al grano" Ib. " Zamorroa ein zako baba gorriari (G-azp)" Gte Erd 274 (junto a sitsa, zorria, zerrena, etc., de otras zonas). v. mamorro.
Nola dagon kamaiña / zomorroz beterik. FrantzesB I 80. Eltxo ta samorro billa. Ag G 282. Beti gordeta egon oi diran samorro txiki askoren biziera ixilla. Ib. 210. Pizti, landare, zamorro ta tximeletak. Ag EEs 1917, 211. Ni, obiko ar ta zomorroen janari au. A Ardi 113. Sugegorria ez beste nararzti guziak nekazariarentzat onuragiñak dira, ezin esan-ala zomorro ta koko gitxitzen diotelako. EgutTo 13-3-1920 (ap. DRA ). Ainbat egazti mueta, ainbat arrain, abere, / zomorro eta pizti ugari, ugari. GMant Goi 21. Mintxerreta txuria, Marigorri eta orrelako zomorro batzueri. JMB LEItz 97. Zamorroak, gorriñak, oloak, añoak edo beste gaitzen batek beren soroak alperrik galdu bear dieztelako. A. Pagoaga Itzald II 140. Labe-zomorroa esnetara ta garagardotara pozik jotzen duan zomorroa da. ArgEgut 1934, 39. Txoritalde gosetiak jaisten ziran lur irauliberrira aztarrika ta mokoka zamorro ta artxoen billa. TAg Uzt 265. Kape lur ori suge ta zomorro geieneko tokia izaten da. JAIraz Bizia 80. Zomorro orren ama mitxirrika uztaillean jaiotzen da. Munita 93. Zamorro askorentzako gorde-leku ederrak. Oñatibia Baserria 14. Koko edo zomorro txiki bat tapiz baten barnean balego. Vill Jaink 51. Ortxe dagoz lurrean pisti ta zomorroak. Erkiag BatB 197. Pipia esaten zaien zomorro txikiak. BasoM 57s. Ugaldu zitzaizkigun goardizibilla, piñua ta patata zomorroa. Zink 139. Azpian hartu du oinak zomorro argala. MEIG I 165.
azpiadiera-4.1
Baztar artan bizitzeko bertako zomorroa bear.JAIraz Bizia 83.
azpiadiera-4.2
(Fig.).
Izar berri misteriotsua zer garaitan agertu ziztaien argi ta garbi jakiñ, eta bere zomorroa kolkoan zeukala [= 'ocultaba su intención'], despeitu zituen. Arr Bearg 27. Orduezkero, ordea, geroago ta beltzago, geroago ta izugarriago biurtu zan kolkopean sortutako zamorro nardagarria. TAg Uzt 163.
sense-5
5. "(G-to), espantajo" A.
Txori malue! Txorik izutzeko zomorroe diruik. Alz Bern 72.
azpiadiera-5.1
" Txori-zomorro, espantajo" Asp Leiz2. .
sense-6
6. (Ref. a personas, en sentido despectivo).
Kontxako aurrian eta beste leku askotan, xaguxarrak bezela illubanar aldera ateratu eta eseriko dira zomorro batzuek arrizko alkiyetan. Iraola 69.
sense-7
7. "Hombre callado, pero no antipático" BU Arano.
azpisarrera-1
XOMORRO. (xamorro G-azp; xamurro L; txomorro AN-5vill; txamorro G-azp; Aq 374 (G); txamuru AN-5vill). Ref.: A (txomorro, txamorro, txamuru); Lh (xamurro); Gte Erd 71. (Formas con palat. expr.). a) "Animalillos los más pequeños de la tierra, txamorroak, mamorroak" Aq 374. "Gorgojo, insecto que se alimenta de granos" A. "Txamorro [...], insectos negros que viven metidos en tierra, bichos, sabandijas. Es nombre un tanto genérico" A. "Puceron des fèves" Lh.
Lorerik txikienak, txomorrorik ezerezenak. Arr GB 50. Artua aletu, zaitu ereiteko dauden aziyak txomorrik izan ez dezaten. ArgEgut 1922, 5. Liriyuak, zimurtzeko, xomorro baten ikutua naikua du. ArgiDL 4. Larreko xamorro ozenen zantzurik / ez da iñon. Ldi BB 128. --Baña zuk, zer dala uste dezu [...] Pilemon jaunaren semia? --Urrez egintako xomorroren bat. Alz Bern 52. Geldi dagoan ura usteldu ta xomorroz beteten dan antzera. Eguzk GizAuz 107. Kezka-xomorro mintsu beltxik etzait ari, beltx erien ordez gaur berreun ipurtargi. EA OlBe 91. Malaria deritzan gaitza xomorro batek ekartzen du. Munita 20. Amona mantan gorri [...] Ume guzien xomorro maitatua. Txill Let 65. Gaurko amatxoak ere ez ote dira mamuaz eta xomorroaz balitzan, beren umeak ezitzeko eta bildurraren bidez bear dena egitera ekartzeko? Vill Jaink 76. [Armiarma andreak] euli ta xamorroak nai. NEtx LBB 254. Mastiak xomorro kaltegarrietatik zaindu. Ibiñ Virgil 82. Zimiko gaiztoa egiten zuten xomorroren batzuk banitun nik bart oiean. Ataño TxanKan 197. Xomorro edo beste ar ttiki batzuk sortzen
zaizka [porruari]. Ostolaiz 129. Euskaraz baditugu inurri eta inurri-ren ereduko hitzak, batetik, dakigun xomorroa izendatzeko. MIH 390.
v. tbn. EEs 1913, 176. Goen Y 1934, 102. Ldi BB 34. ZArg 1956, 54 (ap. DRA). Anab Aprika 55. Zugasti in Onaind MEOE 914. TxGarm BordaB 24.
b) "En V-ger se usa esta palabra como nombre propio equivalente a 'Perico de los palotes' que se dice en castellano; es decir, cualquiera. Amari esango deutsazula? esaiozu txomorrori bere, gura izanezketiño" A. "Txamorro (V-ger), se usa como nombre propio para designar 'nadie'. Txamorrok ekarriko deutsu zuri labartou osoa bost laukoan, Perico el de los palotes le traerá a usted por cinco cuartos borona de horno; es decir, nadie le traerá" Ib.
c) (Ref. al órgano sexual femenino).
Orain erakutsiko al lidanake xomorro txar hori? Entenditzen didan ez? Ez al lionake larru pittin bat emanen aspaldiko lagun zahar honi? PPer FLV 1987, 194.
azpisarrera-2
XOMORRO-XOMORRO. Sigilosamente.
Or abitu gera guziok xomorro-xomorro lau ankean. Alkain 126.
azpisarrera-3
ZOMORRO-FESTA. Fiesta carnavalesca.
Naximentuak elizetan egiten ziren teatro-jaietatik sortuak omen dira, zenbaitzuren ustez. Aita Santu batek, Inozentzio IIIgarrenak, debekatu zituen jaialdi horiek, zomorro-festa bihurtu zirelako edo. MEIG I 75.
azpisarrera-4
ZOMORRO-GAITZ. a) Plaga de la oruga procesionaria.
Errege-txakur edo somorro-gaitzak ez dio eltzen [alertzeari]. Munita 72. Noiz agertzen da zomorro-gaitz ori? Ib. 93.
b) (G-goi ap. Arin). Rodeo, enfermedad de ovejas. "Consiste en que se le forma gusano en los sesos" Arin AEF 1955, 105.
azpisarrera-5
ZOMORRO-MAMORRO. a) "(G-bet), a la gallina ciega (juego de niños)" A. b) Bicho.
Lupudun zomorro-mamorro lupuok, sagar, sagarrondo ta ikastoletako izurri ta minbizi doguz. Agur 10-3-1973 (ap. DRA ).
azpisarrera-6
ZOMORRO-TALDE. Grupo de bichos.
Belarditik eta sagastitik zomorrotalde ugariak, bakoitzak bere mintzoera berezian, agur-egingo zeone [...] eguzki-jaun irtenberriari. TAg Uzt 74s. Zamorro-talde ikusgaitzen otsa datorkigu nunaitik belarrietara. Ib. 146.
azpisarrera-7
ZOMORRO-ZORRO. Capullo de oruga.
Baño, zomorro-zorroak biltzerakoan, oso on dezu eskuak oial batekin eta arpegia ere nolabait estaltzea. Munita 94.
zomorro
0 / 0 xomorro >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper