OEH - Bilaketa
48 emaitza tapatu bilaketarentzat
Sarrera buruan (4)
Sarrera osoan (44)
- ahal
- aharantza
- aho
- aitzinatu
- 1 arte
- 1 arteka
- atsun
- behar izan
- bekaiztu
- belarri
- bele
- betegarri
- biluzi
- bista
- 1 bozatu
- deiagora
- dornadura
- erortze
- errotape
- fideo
- garbinahi
- gotera
- hainbeste
- hamar
- hantu
- harritu
- 2 iduri
- informatu
- karkano
- koltar
- 1 korritu
- kuela
- 1 marka
- mihi
- oker
- salda
- tapeu
- terreno
- ustel
- zikin
- 1 zohi
- zopa
- 1 zotal
- zulo
goiburua
tapatu.
sense-1
1.
(gral.; SP, Urt I 179, Ht VocGr 335, VP 89r, Lar, VocBN , Dv, H, Lh; th- VocS 141, Gèze (thaph-)),
tapeu
Ref.:
Bon-Ond 156y157;
A;
EI
147;
ContR
527;
AtSac
44;
CEEN
1969, 227;
Elexp Berg (tapau)
.
Tapar, cerrar (orificios); tapar, cubrir. "Boucher" SP. "Auditum claudere, entrada, pasáia [...] tapatu " Urt I 179. " Thapatü, couvrir, boucher" Gèze. " Dutxuloa, zuloaren, sudurraren, beharrien... tapatzea, fermer, boucher un douzil, un trou, le nez, les oreilles... etc. [...] Begien, kutxaren... tapatzea, couvrir les yeux, fermer une caisse, etc." H. "(O), rapiécer" Lh. " --Xin adi fité: bustirén yáz. [...] --Espeantxadi Ama Berjinak tapaten diala (R-uzt)" ContR 527. Tr. Documentado al Norte desde mediados del s. XVII y al Sur desde mediados del s. XVIII. La forma general es tapatu. Hay thapatu en los suletinos Oihenart, Belapeyre, Eguiateguy, Etchahun, Inchauspe (Mt 13, 15), Larrasquet (Larraja RIEV 1931, 238) y en un ej. de GAlm; tapau en los vizcaínos fray Bartolomé, Uriarte, Arrese Beitia, Erkiaga y en un ej. de EusJok II, y tapeu en Bilbao. En DFrec hay 6 ejs. de tapatu y 1 de tapatü.
Bertzgin gaxtoak xilo baten thapatzeko, altxatzen diotza berzari zathikoak. O Pr 563. Zure bihotza, Philotea, halakoa behar da izan zerura xoilki idekia aberatstasunentzat eta gauza erorkorrentzat osoki tapatua. SP Phil 264 (He 266 tapatua). Nork ere bere beharria tapatzen baitu eta zerratzen paubriaren oihiari. Tt Arima 92. Jüdioak, eta soldado Jesüs Jauna bilaizi zienak, zoñek begiak thapatü baitzeritzen. Bp II 40. Zeren gizentasunak begiak tapatzen baitiotza. ES 142. Orduan deiagoraz jarririk tapatu zituzten beharriak, eta guziak batean oldartu zitzaizkon. He Act 7, 56. Gauza onak ez aditzeagatik belarriak tapatzen zituen. Cb Eg II 187. Zure khoroa izigarri ederrak thapatü dereitzün haiñ tinko begiak. Egiat 239. Ezin beti egon geintekez bakarrian. Ez da belaarrijak tapauta bere. fB Ic II 198. Pueblo onék gogortu dú bere biotzá eta zerratu ditú bere bearriák eta tapatú bere begiák . EvAN Mt 13, 15 (Samper tapatu; Lç, Dv (h)ertsi, He zarratu, TB, EvL, Echn (h)etsi, Hual estali, SalabBN zerratu, Ur, Ur (V), Or, Ker itxi, Leon, BiblE itsutu ). Mürria gaxki egin eta erdiruak lohiz thapa! Etch 304 (v. tbn. el mismo ej. en ChantP 182 y Or Eus 281). Birtute ugarijakaz estaldu eta tapau deitian guriaren billostasuna. Ur MarIl 120. Phu! dio hartz yaunak han sartzearekiñ, / tapatuz sudurra bere patarekin. Gy 176. Nihork ez du ihardesten, guziek bulunba belharrez tapatuak dirurite. Hb Egia 143. Berreman zazu likurra untzi batian ongi tapaturik. ECocin 53. Izarrak gabetan begiok / osoro eizuez tapau. AB AmaE 154. Sudurra tapa dezala. Elsb Fram 146.
( s. XX) Leber mutillak, tapa zuloa! / Bota urori kanpora! / Ostarantzean ordu-erdian, / goaz guztiok ondora. Echta Jos 87. Eztud ekustan, baizik, korpiz me bat, edo mear bat, sotanaz tapatruk. Mdg 142. Botilla tapatzeko / manteliña pean. JanEd II 22 (v. tbn. I 31). Hil oihalaz untsa tapatü zütien. Const 30. Len bistan zauden terreno asko / tapatu ziran ur-pian. Tx B I 82. Sudur zilo bat tapaturik. Barb Leg 130. Azkenekotz irazkideia ere erdoilatzen edo thapatzen da! GAlm 1932, 53. (ap. DRA) Begitartea eskuekin estalirik, soa tapaturik arimaren begiak zabal zekizkiontzat. Mde HaurB 106. Begiak tapau edo itxi-azo eutsazan. Erkiag Arran 68. Atearen zirritua bera be zotz bategaz tapeu. Bilbao IpuiB 264. Sopa egiteko firioa bota ta ontzia tapatu zuan. Anab Aprika 79. Ixtant bat ixilik dago, eskuz bisaia tapatuz. Larz Iru 88. Koroi aundi bat eingo degu / kalbo ori tapatzeko. In . Mattin 25. [Murruak] ezartzen ditut gainetik taulaz tapaturik. Etchebarne 83. Zoiez tapatu beazu, / estutu eta txondorra zutik / zaintzeko zaude zu. Ayesta 54. Dema-plaza tapatu gabe, garai artan. Albeniz 151. Sakoneko bereizkuntzak tapatu genituen. MEIG VIII 109. Zuloak nola tapatu zituen. MEIG V 105. "Erdara" hitz-estalkiak hizkuntza bat baino gehiago tapatzen dituela. MEIG VII 189.
v. tbn. Ch III 27, 5. AR 445. Brtc 179. AstLas 18. It Fab 30. Dv Lab 299. Sor Bar 60. HU Zez 170. Iraola 117. Or Tormes 53. Othoizlari 1954 (n.º 3), 21. BEnb NereA 120. Salav 84. ZMoso 35. Ataño TxanKan 199.
Tapar, cerrar (orificios); tapar, cubrir. "Boucher" SP. "Auditum claudere, entrada, pasáia [...] tapatu " Urt I 179. " Thapatü, couvrir, boucher" Gèze. " Dutxuloa, zuloaren, sudurraren, beharrien... tapatzea, fermer, boucher un douzil, un trou, le nez, les oreilles... etc. [...] Begien, kutxaren... tapatzea, couvrir les yeux, fermer une caisse, etc." H. "(O), rapiécer" Lh. " --Xin adi fité: bustirén yáz. [...] --Espeantxadi Ama Berjinak tapaten diala (R-uzt)" ContR 527. Tr. Documentado al Norte desde mediados del s. XVII y al Sur desde mediados del s. XVIII. La forma general es tapatu. Hay thapatu en los suletinos Oihenart, Belapeyre, Eguiateguy, Etchahun, Inchauspe (Mt 13, 15), Larrasquet (Larraja RIEV 1931, 238) y en un ej. de GAlm; tapau en los vizcaínos fray Bartolomé, Uriarte, Arrese Beitia, Erkiaga y en un ej. de EusJok II, y tapeu en Bilbao. En DFrec hay 6 ejs. de tapatu y 1 de tapatü.
Bertzgin gaxtoak xilo baten thapatzeko, altxatzen diotza berzari zathikoak. O Pr 563. Zure bihotza, Philotea, halakoa behar da izan zerura xoilki idekia aberatstasunentzat eta gauza erorkorrentzat osoki tapatua. SP Phil 264 (He 266 tapatua). Nork ere bere beharria tapatzen baitu eta zerratzen paubriaren oihiari. Tt Arima 92. Jüdioak, eta soldado Jesüs Jauna bilaizi zienak, zoñek begiak thapatü baitzeritzen. Bp II 40. Zeren gizentasunak begiak tapatzen baitiotza. ES 142. Orduan deiagoraz jarririk tapatu zituzten beharriak, eta guziak batean oldartu zitzaizkon. He Act 7, 56. Gauza onak ez aditzeagatik belarriak tapatzen zituen. Cb Eg II 187. Zure khoroa izigarri ederrak thapatü dereitzün haiñ tinko begiak. Egiat 239. Ezin beti egon geintekez bakarrian. Ez da belaarrijak tapauta bere. fB Ic II 198. Pueblo onék gogortu dú bere biotzá eta zerratu ditú bere bearriák eta tapatú bere begiák . EvAN Mt 13, 15 (Samper tapatu; Lç, Dv (h)ertsi, He zarratu, TB, EvL, Echn (h)etsi, Hual estali, SalabBN zerratu, Ur, Ur (V), Or, Ker itxi, Leon, BiblE itsutu ). Mürria gaxki egin eta erdiruak lohiz thapa! Etch 304 (v. tbn. el mismo ej. en ChantP 182 y Or Eus 281). Birtute ugarijakaz estaldu eta tapau deitian guriaren billostasuna. Ur MarIl 120. Phu! dio hartz yaunak han sartzearekiñ, / tapatuz sudurra bere patarekin. Gy 176. Nihork ez du ihardesten, guziek bulunba belharrez tapatuak dirurite. Hb Egia 143. Berreman zazu likurra untzi batian ongi tapaturik. ECocin 53. Izarrak gabetan begiok / osoro eizuez tapau. AB AmaE 154. Sudurra tapa dezala. Elsb Fram 146.
( s. XX) Leber mutillak, tapa zuloa! / Bota urori kanpora! / Ostarantzean ordu-erdian, / goaz guztiok ondora. Echta Jos 87. Eztud ekustan, baizik, korpiz me bat, edo mear bat, sotanaz tapatruk. Mdg 142. Botilla tapatzeko / manteliña pean. JanEd II 22 (v. tbn. I 31). Hil oihalaz untsa tapatü zütien. Const 30. Len bistan zauden terreno asko / tapatu ziran ur-pian. Tx B I 82. Sudur zilo bat tapaturik. Barb Leg 130. Azkenekotz irazkideia ere erdoilatzen edo thapatzen da! GAlm 1932, 53. (ap. DRA) Begitartea eskuekin estalirik, soa tapaturik arimaren begiak zabal zekizkiontzat. Mde HaurB 106. Begiak tapau edo itxi-azo eutsazan. Erkiag Arran 68. Atearen zirritua bera be zotz bategaz tapeu. Bilbao IpuiB 264. Sopa egiteko firioa bota ta ontzia tapatu zuan. Anab Aprika 79. Ixtant bat ixilik dago, eskuz bisaia tapatuz. Larz Iru 88. Koroi aundi bat eingo degu / kalbo ori tapatzeko. In . Mattin 25. [Murruak] ezartzen ditut gainetik taulaz tapaturik. Etchebarne 83. Zoiez tapatu beazu, / estutu eta txondorra zutik / zaintzeko zaude zu. Ayesta 54. Dema-plaza tapatu gabe, garai artan. Albeniz 151. Sakoneko bereizkuntzak tapatu genituen. MEIG VIII 109. Zuloak nola tapatu zituen. MEIG V 105. "Erdara" hitz-estalkiak hizkuntza bat baino gehiago tapatzen dituela. MEIG VII 189.
v. tbn. Ch III 27, 5. AR 445. Brtc 179. AstLas 18. It Fab 30. Dv Lab 299. Sor Bar 60. HU Zez 170. Iraola 117. Or Tormes 53. Othoizlari 1954 (n.º 3), 21. BEnb NereA 120. Salav 84. ZMoso 35. Ataño TxanKan 199.
azpiadiera-1.1
Tapar (la boca) (fig.).
"
Tapatu zion ahoa, il lui ferma la bouche"
Dv.
"Au fig., fermer la bouche"
H.
Cf. infra (2).
Hala duenean bada hisia aitziñatu / eta onei penen lotsaz aharantza tapatu. EZ Man I 74. Ahoa tapatzen baitaroe urreak. Ib. 107. Gaixtakeriak tapatuko du bere ahoa. SP Imit I 24, 5 (Ol itxi).
Hala duenean bada hisia aitziñatu / eta onei penen lotsaz aharantza tapatu. EZ Man I 74. Ahoa tapatzen baitaroe urreak. Ib. 107. Gaixtakeriak tapatuko du bere ahoa. SP Imit I 24, 5 (Ol itxi).
azpiadiera-1.2
Encubrir, esconder.
Zure okerrak tapatu nairik / eman dituzu pausuak. Tx B I 184. Zer dala-ta asmau eban gizur ori? Eure beranduko etorrera tapatziarren seguru. SM Zirik 28. Tapa ditzan on edo gaxtoak, hobe duk gure sekretua, sekretu egon dadien. Larz Senper 120.
Zure okerrak tapatu nairik / eman dituzu pausuak. Tx B I 184. Zer dala-ta asmau eban gizur ori? Eure beranduko etorrera tapatziarren seguru. SM Zirik 28. Tapa ditzan on edo gaxtoak, hobe duk gure sekretua, sekretu egon dadien. Larz Senper 120.
sense-2
2.
Tapar la boca, acallar, dejar sin respuesta.
Zerbait erran nahi zioten guziak tapatzen zituen hunela: bada edo ez Yainkoa. Ez bada Yainkorik, zeren beldur izanen naiz? Hb Egia 24. Beti emogun, emozue gezurrari egia sudurrera. Ez bietan, ez hamarretan; ixil-arazi arte; tapatu arte. HU Aurp 113. Zer ihardetsiko nuen, zer ihardesten ere ahal nuen? Tapatu naute, tapatu eta ederki. Barb Sup 125. "Saltzen izan behar duzue aunitz, ezen eta, ez dut bat berzerik ikusten hemen". (Bankiera bakarrik baitzen). Ederki tapatu zuen (L). "Contestó". AEF 1934, 98. Jaun erretora aphur bat tapatua egonik, ixil-ixila, bere baitharatu zen beharrik. Lf Murtuts 24.
Zerbait erran nahi zioten guziak tapatzen zituen hunela: bada edo ez Yainkoa. Ez bada Yainkorik, zeren beldur izanen naiz? Hb Egia 24. Beti emogun, emozue gezurrari egia sudurrera. Ez bietan, ez hamarretan; ixil-arazi arte; tapatu arte. HU Aurp 113. Zer ihardetsiko nuen, zer ihardesten ere ahal nuen? Tapatu naute, tapatu eta ederki. Barb Sup 125. "Saltzen izan behar duzue aunitz, ezen eta, ez dut bat berzerik ikusten hemen". (Bankiera bakarrik baitzen). Ederki tapatu zuen (L). "Contestó". AEF 1934, 98. Jaun erretora aphur bat tapatua egonik, ixil-ixila, bere baitharatu zen beharrik. Lf Murtuts 24.
sense-3
3.
"Il s'emploie pour signifier: avoir ou causer de l'inapétence, soit par trop manger, soit par dégout, ne pouvoir avaler, littéralement avoir le passage des aliments fermé, le fermer"
H.
Ez dezazula beraz gehiago tapa oraino, jateko goxoagoaz tirriaraziz. Dv Lab 228.
Ez dezazula beraz gehiago tapa oraino, jateko goxoagoaz tirriaraziz. Dv Lab 228.
sense-4
4.
Superar, mejorar, batir.
Orduan erretiratzen naiz / zuri ori jokatuta; / eta bestela oraindañoko / marka danak tapatuta. EusJok 40. Alan bere tapau ditu / goizekoen markak. EusJok II 118.
Orduan erretiratzen naiz / zuri ori jokatuta; / eta bestela oraindañoko / marka danak tapatuta. EusJok 40. Alan bere tapau ditu / goizekoen markak. EusJok II 118.
azpiadiera-4.1
Gora Paulino [...] / Europatikan asko ziraden / lanteri ontan asiyak, / zure txapelak tapatu ditu / oraindañoko guziyak. Tx B I 168.
azpisarrera-1
TAPA-TAPA EGIN.
Tapar, arropar.
Txorkotxakin tapa-tapa eginda utzi ditut. Auspoa 32, 37. Izerditan blai-blai egiñik jarri zan gorakoaren larriaz ta dardaraz; orrengatik, tapa-tapa egin-ta, bakarrik uzteko agindu zien. "Arropasen" . Berron Kijote 188. Oiean an zegoan tapa-tapa eginda. JAzpiroz 66.
Txorkotxakin tapa-tapa eginda utzi ditut. Auspoa 32, 37. Izerditan blai-blai egiñik jarri zan gorakoaren larriaz ta dardaraz; orrengatik, tapa-tapa egin-ta, bakarrik uzteko agindu zien. "Arropasen" . Berron Kijote 188. Oiean an zegoan tapa-tapa eginda. JAzpiroz 66.
tapatu
-
tapatu....
-
1. (gral.; SP, Urt I 179, Ht VocGr 335, ...
-
Tapar (la boca) (fig.). " Tapatu zion ah...
-
Encubrir, esconder. Zure okerrak tapatu ...
-
2. Tapar la boca, acallar, dejar sin res...
-
3. "Il s'emploie pour signifier: avoir o...
-
4. Superar, mejorar, batir. Orduan erret...
-
Gora Paulino [...] / Europatikan asko zi...
-
TAPA-TAPA EGIN. Tapar, arropar. Txorkotx...
0 / 0 AHOA TAPATU >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
