1.
(
G-azp-goi-nav, AN-larr-5vill-egüés-erro-ilzarb-olza, B; Lar, Aq 80, VocBN , Gèze),
ordotz (
gral.; Zam Voc
),
ordotx (
G-azp, AN-ulz),
ordox (
Izt 24r)
Ref.:
Bon-Ond 142; A (ordotz); EEs 1915, 210; Iz Ulz (ordotx), ArOñ (ordotz), To, Als ; EAEL 85; Izeta BHizt; Elexp Berg; Gte Erd 244; ZestErret (ordotx)
.
(Sust.).
Cerdo macho.
"Verraco, cerdo que cubre a las puercas"
Lar.
"Mâle des animaux porcins"
VocBN.
.
"Cochon mâle"
Gèze.
Ordotsok <ordosoc> aurrera.
IC I 560 (dirigido por Martín Ruiz de Basurto a los cuerpos de unos enemigos muertos).
Lau oñekuak batzuk dira ordotsak, bestiak aardijak.
Mg PAb 87s.
Andik doaz andiki batenera / ordotsagaz eskintza egitera.
Zav Fab,
RIEV 1909, 31 (ref. a un jabalí).
Azienda beltza deitzen zaiote [...] ordots, zerri, zerrama [...] eta gañerontzeko zerri-abereari dagozkiotenak.
Izt C 168 (v. tbn. 187).
Ordotsak bost urte egin ezkero irantzitzen oi dira.
"Los verracos"
.
It Dial 97 (Ip ordotsak; Urt apuak, Dv akhetxak).
Ordotx eta aardien berri txikitatik ikasiak asi oi dira basarrietan.
NEtx LBB 19.
[Orain aurkeztu diguten umea] ez da ez bildotsa, ez antxumea, ez moxala, ez txitoa, ez urrixa, ez ordotsa.
MEIG I 157.
azpiadiera-1.1
"
Ordotza, petit cochon mâle"
SP.
"
Ordotx, dim. de ordotsa
"
H.
azpiadiera-1.2
ordotz (SP),
ordox (Añ, A Apend),
ordetx (Sal ap. ZMoso 66).
"
Ordotza, porc mâle chastré"
SP.
"Cerdo [...]. El capado, ordoxa
"
Añ.
"El cerdo capado (msOch)"
A Apend.
.
azpiadiera-1.3
(Dv, H),
ordotx (
VP
, Arch VocGr)
Macho (hombre o mamífero). "Macho" VP 69v. "Le mâle" Arch VocGr. "Ordots (BN, S), mâle en parlant des quadrupèdes" Dv. "Ordotsa, [...] dans le dial. lab. principalement le mâle de mammifère, soit homme, soit animal" H.
Sarthu ziren, ezpatak eskuan, Sixemego hirian, eta hil zituzten ordots guziak, guphidetsi gabe errege bera.
Lg I 89.
Sei neskazar kaskamotzak [...] / begiratuak zorrotzak, / topatu naian ordotsak.
MendaroTx 59.
Nere saldoko ordotsa, akerra alegia, aldendu zitzaidan.
"Vir gregis"
.
Ibiñ Virgil 51.
azpiadiera-1.4
(Ref. al masculino, en gramática).
Franzesak egiten duela ordoxaren eta urrixaren diferenzia gauza guzietan, eta behar dela juntatu minzatzean ordoxaren kasua ordoxaren kasuarekin.
Ht Gram 6.
azpiadiera-1.5
(Uso fig.).
"Zatarra? Ori dok ordotza
"
Elexp Berg.
2.
(
G-goi, Ae, Sal; H),
ordotx (
Sal; Ht VocGr),
ordox (
Lecl)
Ref.:
VocPir 398; A Apend (txerri-ordotx); Arin AEF 1980.
(Uso adj.).
(Hombre o animal) de sexo masculino, macho.
"
Ordotxa, mâle, masculin"
Ht VocGr.
"
Txerri ordotsan beazune da onena (G-goi)"
Arin AEF 1980, 64.
Hil araztea ume ordots guziak.
Lg I 111.
Eta gosiak zerri / ordotsa kurrinka.
MendaroTx 210.
azpiadiera-2.1
(Uso fig.).
"
Ordotsa, emakume ordotsa, marimacho (AN)"
Inza RIEV
1928, 153.
azpiadiera-2.2
(Uso fig.).
Duro.
Biotza aski ordotsa nulako, urteak eta urteak igaro nitun biotz-eragin oiekin.
Or QA 175.