Harremana

    OEH - Bilaketa

    87 emaitza kito bilaketarentzat

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    kito.
    tradizioa
    Tr. La única forma atestiguada al Norte es kito . En textos guipuzcoanos y alto-navarros la forma general es kito ; hay kitto , junto a kittu , en Urruzuno (cf. tbn. <-tt- > en Aguirre de Asteasu (II 370), quizá mera variante gráfica). En textos vizcaínos (excepto Arrese Beitia que emplea kito y San Martin kito , kitto o kitxo ), en Yanzi y en Aresti (MaldanB 224 kitu ) hay kit(t)u ; además hay kitxu en Ortuzar. En DFrec hay 18 ejs. de kito y 4 de kitto, todos ellos meridionales.
    sense-1
    I . (Adj.).
    azpiadiera-1.1
    1. (V-gip, G, AN, L, B, BN, S; SP, Lar, VocBN , Gèze, Dv, H), kitto, kittu, kitu (V), kitxo Ref.: A ( kito, kitu ); Lrq; Gte Erd 252; ZestErret .
     (Tema nudo, uso pred.). Libre, exento; en paz, sin deudas. "Quitte" SP, Gèze. "(Estamos en) paz, en el juego, kito gaude, gera " Lar. "Quito, libre de obligación" Ib. "Sans dette, sans obligation. Orai kito zire, ezduzu gehiago zorrik, actuellement, vous êtes quitte, vous n'avez plus de dettes" VocBN . "1. s'emploi usuellement à l'indéterminé. Quitte, ne devoir plus rien d'une dette, d'une obligation. Ene zorra bihurtu dut, kito gare, je vous ai payé ma dette, nous sommes quittes. Ongi egin batentzat, bertze bat egin diot ordainez, kito gelditzen gira, [...] nous demeurons quittes. Behar den urrikia izan artean zure hutsez etzira kito Iainkoaren iustiziarekin, [...] vous n'en êtes pas quitte avec la justice de Dieu. 2. quitte en parlant de jeu. Kito-gelditzea [...], rester quitte" H. "Dégager quelqu'un de sa parole, [...] kito utzi " Herr 29-3-1956, 4. " Orain kito gaude (V-gip, G-azp, AN-gip-5vill, B), kito gira (BN-arb), alkarrekin kito gaude (G-azp), arkalegaz kitu gaoz (V-arr), kitu parau gara (V-arr)" Gte Erd 252. Cf. infra ETA KITO. Tr. Documentado desde Leiçarraga en la tradición septentrional; al Sur los primeros ejs. corresponden al s. XIX.
    Legetik zenbeit parte konplitzen luenik erideiten baliz-ere, ezin halakotz kito ahal lizate. Lç Ins E 1r. Iduritzen zaie [...] berriz eri arteiño segur direla eta kito. Ax 245 (V 164). Hobe da on guti eta izan kito, eziez on tusto eta zorrez itho. O Pr 245. Idi batek iotzen baldinbadu gizona edo emaztea eta hiltzen baldinbada presuna kolpetik, idia lapidatua izango duk, [...] eta idiaren iabea kito izango duk. Urt Ex 21, 28. Pena guzietarik kito eta libro izaitea. CatLav 75 (V 46). Eta kito naiz orai egun arteranokoan sumaz eta intres guziaz. (1753). SenperEus 152. Nola gelditu garen zu eta ni pausatu dut ene liburuan kito eta libre. (Orzaiz, 1777). RIEV 1934, 691. Dirade kito, dütieno barneko zorrak inharrausten. Egiat 262. Ez esan nire erruba izan dala. [...] gu bagoaz, zu ta ni kitu. Mg PAb 78. Kito utz dietzagun gure zorrak. Jaur 192. Ehun libera khendu, ehun libera bihurtu, kito da hori! Dv Lab 146. Egon gura dabela deabruaz kito. AB AmaE 275. Agur; eta gu oraiñ kitto: jo nai dezun lekura. Urruz Urz 19. Bi pagau ta / gelditu zan kitu. Azc PB 258. --Zenbat dautzut orai zor? --Berrogoi-ta hamar libera. --Baduzu naski burutik? --Froga dezadazut burutik badutala eta kito gare. Zerb Artho 166. Zor artzekuak kito, / kontuetan garbi. Tx B II 102. Eztau zor-arturenik, danak kittu baño! Enb 148. Erdeinua erdeinuaren truk, kito gara. Mde HaurB 36. Egiñalak eginda arazo ura azkenean kito. Anab Poli 60. Orduan kitu gagoz. Erkiag BatB 15. Kito da Jainkoarekin eta bere kontzientziarekin. Larz Senper 14. Zorrak zor eta lorrak lor, Ondarru ta Berritu sekula ez kittu. (V-m). EZBB II 145. Ni ere desioarekin gelditu nintzan; eta berorri ere ala gelditu bearko duo Biok kito gelditzen gera, ta agur. BAyerbe 141.
    v. tbn. JanEd I 76. Bil 80. Gy 167. Zby RIEV 1908, 768. Kitu: CrIc 39. Kittu: Otx 23. Yanzi 150.
    azpiadiera-1.1.1
    "Dirua eman da kito" esanaz, sartu zuan bularrean eskua. Ag G 53.
    azpiadiera-1.1.2
    Ogei ta launa bertso / kito buruz-buru, / guk ere izan degu / orrenbeste modu. (Interpr?). Ud 162.
    azpiadiera-1.2
    2. (G-azp, AN-gip), kitxu (V-ger) .
    (Tema nudo, uso pred.). Acabado, fracasado, perdido. " Kitxu gu! ¡adiós nosotros!" Ort Voc. " Arafat kito da (G-azp, AN-gip), ondatu de (B)" Gte Erd 8.
    Aurtengo gure kosterie be yuen da... ta kitxu gu. Ort Oroig 18. Biotza urrungo kezketan eta maite-miñetan asten danean, kito; gureak egin dik. Ataño TxanKan 70. --Anix, etxa ardaue [...]. --Kitxu! Este farol s'amatau! Ib. 126. Baiña arrapatzen baziñuten, kito: zaku iriña galdua. JAzpiroz 37 ( ib. 66 kitto ). Naiz ondo jokatu, golik ez bada, kito! Insausti 201.
    azpiadiera-1.3
    3. (Con compl. en ablativo). (Estar, etc.) en contra de.
    Gu erderatik bezela zegon / [maisu] ura euskeratik kitto. Insausti 74.
    azpiadiera-1.4
    4. (Como adj. pleno). Libre, gratuito.
    Diote eskola komunal hori behar dela izan eskola kitoa! Enganamendu bat da hori, eskola kito hori [...] gehiago pagatuko da. EskLAlm 1883, 1. Lesakaren mendiya / nai zuten kitua. Yanzi 147. Obe zenduten eskeintz / ona egiñ aurrez, / kitua izatia / ez da orren errez. Ib. 150.
    azpiadiera-1.5
    5. (Como adj. pleno). " Kitu (L), completo, perfecto. Zuhur kitua (L-côte), muy avaro" A.
    sense-2
    II . (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    (Lar, H).
    "Quita, remisión de la deuda" Lar. " Kitoa, acquittement, racquittement. Iazarri natzaio, kitoa badut, je m'en suis vengé, je suis quitte (litm. j'ai l'acquittement). Iokoan, sal erosietan kitoa ere zerbait da, au jeu, dans le négoce ni perdre, ni gagner est lui-même quelque chose" H.
    Neroni juez ipiñi eta / ekin zioten pleituan / bietan txarrena ere / ez da kontentu kituan. Tx B 145. Borrokariya arro zebillen / [...] kintziak bana jarrita ere / etzan kontentu kituan. Tx B I 188. Gauza guziak beretako nai / etzan kontetu kituan. Ib. 84 (ref. a un pleito, trato, juego etc., en el que las dos partes quedan en iguales condiciones).
    azpisarrera-1
    ETA KITO (eta kito V-gip).
    Y en paz; y punto; y se acabó (expr. empleada para dar por concluido un asunto, una conversación, etc.). " Jo eban malluagaz da kitto; geixago ikararik arek " Etxba Eib. " Beste iru egun plaian da kitto. Berriro lanera. Multia botatzen botsue, bapez pagau ta kitto " Elexp Berg. Tr. Documentado al Sur desde mediados del s. XVIII; tbn. lo hallamos en algún septentrional moderno como Zerbitzari o Larre.
    Arrezazu [...] sakrifizio au ta kito, Jauna. Cb Eg III 308. Batere ez dire durduzatuko eta beren gezurraren finkatzeko... bertze bat erran-eta, kito. Zerb Metsiko 252. Jaramonik egin ez ta kito! Lab EEguna 89. Or konpon esan da kitu. Eguzk GizAuz 18. Orain dagokion laguntza baño soroski ugariagoa jasotako iñor balitz, emanak eman, eta kito. EAEg 2-6-1937, 1746. Il ta kito. Zait Sof 52. Aragizko gosea ase ta kitto. Etxde JJ 165. Miren maite dut eta kitto. Txill Let 57. Botako dot nere burua ibaira ta kitto. SM Zirik 120 (25 ta kito, 9 ta kitxo ). Arrapatzen dedanari ortzak sartu eta kito! NEtx LBB 188. Zurezko mai soil bat eta kitto! Lab SuEm 201. Liburuan, olakorik ez da ezer irakurten. Galdu egin zala ta kito. Etxabu Kontu 160. Esan diogu, ba, ta ezetz eta kito. JAzpiroz 144. Gureganatu duguna gure-gurea da eta kito. MEIG I 229.
    v. tbn. Urruz Urz 19 (Zer 130 ta kittu). Iraola 76. Ag G 19. A Ardi 4 (BeinB 84 da kitu). Ox 133. Anab Usauri 13. Ldi IL 74. JAIraz Bizia 89. Munita 42. Lek SClar 109. Gand Eusk 1956, 218. Vill Jaink 79. MAtx Gazt 53. Ataño TxanKan 36. BBarand 157. Gerrika 62. Insausti 305. Kitto: LE Kop 125. Ataño TxanKan 16. JAzpiroz 171. Larre ArtzainE 183. Kitu: Kk Ab I 18 (II 16 ta kittu). Enb 60. Bilbao IpuiB 165. Arti Tobera 276. Gerrika 131. Kittu: Echta Jos 69. Altuna 56. Otx 140. Erkiag Arran 98. EZBB I 82 (V-m).
    azpisarrerakoSense-1.1
    (G-azp ap. Gketx Loiola ) .
    (Sin eta ). " Kito, auntza larrian ito, Dr. Mendizabal" Garate Cont RIEV 1933, 99. " Ezetzean planto egin du eta ez du ortik ertengo, kitto " Gketx Loiola (s.v. planto egin ).
    azpisarrera-2
    KITOAN ATERA, KITOAN GELDITU.
    " Kitoan [...] atheratzea, gelditzea, demeurer quitte" H.
    Goazen orain errepasatuaz nork bere faltak, emendatzeko eta deskitatzeko, kitoan gelditzeko. LE Urt 35 (en el ms. 13v sólo emendátzeko ta deskitátzeko ).
    azpisarrera-3
    KITOAN JARRI.
    "Acquitter, phakatzia, kitotzia, kituan jartia " Foix.
    azpisarrera-4
    KITO EGIN.
    azpisarrerakoSense-4.1
    a) Perdonar.
    Kristek kito egin gaituen satisfakzionean gure konszienziák reposatzen [...] ezpalirade. Lç Ins G, 5r. Pena denboral heez kito egiteko edo barkatzeko botheria. CatLan 153. Eta gure zorrez kito egin gitzazu, guk gure zordunak kito egiten ditugun bezala. SalabBN Mt 6, 12 (Lç kita, Samper, Ker, Ip park(h)a, He, TB, Dv, Echn, Ur (G), Leon, IBk, BiblE bark(h)a, Ol asketsi ). Kitto egiñik utzi zittun gizonen baitteko gaiztakeri guztiak. Inza Azalp 14.
    azpisarrerakoSense-4.2
    b) (G-azp; H; kitto e. V-gip, kitu e. Añ) Ref.: Etxba Eib ( kitto e. ); Iz ArOñ ( kitto e. ); Gte Erd 252 .
     Ajustar cuentas, quedar en paz, pagar una deuda. "Pagar" Añ. " Kito-egitea, [...], faire quitte" H (s.v. kitatzea ). " Kitto eiñ, quedarse en paz, pagar la deuda" Iz ArOñ. " Ill-kanpai orrekin ordaindu dittu zittuan zorrak, eta or, kitto eiñ dau danekin " Etxba Eib. " Alkarrekin kito egin debe (G-azp)" Gte Erd 252. v. kitatu.
    azpiadiera-2.1
    Devolver la jugada, pagar con la misma moneda.
    Zer egiñ euan bada ik beste batean, / Zuek gitxi gu asko gintzuazenean? [...] Aldana egiten jok dagoanak estu, / ta, zergaitik etxuat nik egingo kitu? AB AmaE 269.
    azpiadiera-2.2
    (Con objeto directo).
    Zor guztiak kito egiñ. Ag G 255.
    azpiadiera-2.3
    Cubrir los gastos. "Recouvrer la perte" H. " Kittoik ez in, diruari dagokionez, ezertxo ere ez irabazi; norbere gastuak kitatzeko ere adina ez egin. Nik ustet tabernakin kittoike etzula in " ZestErret.
    Aiekin tratatzea / zenduke lizito; / esan zaiozu [astoa] dala / bueno ta bonito, / ea egiten dezun / oriekin kito. Noe 70. Urte ontako gaztak saldu ta / neguko larrien billa, / aurten kitorik ez degu egiten! Uzt as 65.
    azpisarrera-5
    KITO ETA KITO.
    " Kitu ta kitu, atso bat hil, bestea biztu (msOch)" A Apend.
    azpisarrera-6
    KITO-JOKO
    Hordi ginenean, botoiletara aurdikiten genuen burua bederatziko birla-jokuan edo kito-jokuan bezala, herots gehiago egitea gatik. (Interpr?). Mde EG 1957 (1-2), 52.
    azpisarrera-7
    KITO-KITORIK.
    "Il se dit d'immeubles libres de dettes, d'hypothèque. Etxea bere berea du, kito kitorik, il a la maison à lui propre, toute quitte" H.
    azpisarrera-8
    KITORA.
    "À quitte. Goazen kitara, kitora, jouons à quitte, quitte ou double" H.
    azpisarrera-9
    KITORIK.
    azpisarrerakoSense-9.1
    a) En paz, sin deudas. " Kitorik atheratzea, gelditzea, demeurer quitte" H.
    Sekulako loriaren egoitzara salborik eta kitorik itzurzea. Harb 262.
    azpisarrerakoSense-9.2
    b) (G, B, BN-baig-lab; kiturik AN-erro, Ae) Ref.: A ( kitorik ); A Apend ( kiturik ); A Aezk 295 .
     "De balde, gratuitamente" A. " Gosean edo kittorik, pagando o debalde (BN-lab)" Txill (comunicación personal, 17-11-1963).
    Egarri denari emanen derakot kitorik biziaren iturriko huretarik. AR 25. Ez dazkote kitorik emaiten bere jan-edanak. Arb Igand 132s. Bazkariñoa an egin ginun / ez [...] musutruk (dubarik, kitorik). Or Eus 234. Jauntzi eta etzanak kitorik ukanen ditiat. JEtchep 81. Jana kitorik emaiten duzie. Larz Iru 50. Batekin hitzartu zen Frantses, ez kitorik, erran gabe doa. Ardoy SFran 261. Sarrera 35 liberatan izanen da eta kitorik haurrentzat. Herr 20-2-1997. Legarra han berean baitzuten, kitorik, Oihamileko ukondo hartako lurrean. Larre ArtzainE 14.
    v. tbn. v. tbn. Etchebarne 105
    azpisarrera-10
    KITO SARITU.
    Redimir.
    Aranza zorrotz gogor latzakaz koroaturik burua, kitu saritu gura izan eban Jesusek gure bekatua. Añ EL1 222.

    kito

    kito
    0 / 0 kito >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper