OEH - Bilaketa
8 emaitza jaregin bilaketarentzat
goiburua
jaregin.
etimologikoa
Etim. De jera + egin .
sense-1
I .
(Vb).
azpiadiera-1.1
1.
(V-m-gip-al, G-goi),
jarein (V, G-goi),
jarain (V-gip),
jara egin (A Apend)
Ref.:
A (jaregin, jarein); Iz UrrAnz (jareiñ), ArOñ (jarein); Elexp Berg (jarain); Gte Erd 179 y 212.
"Soltar, librar, desprender" A. " Jareiozu orri (V-gip), dejad libre a ése, suéltele" Ib. " Iara egin eutsen, lo libraron, lo soltaron" A Apend. "Poner en libertad" Iz UrrAnz. " Járeinddakua: " soltautakua" (animal)" Iz ArOñ. " Beixei jaraittera noia. Txorixai jarain ddotsat " Elexp Berg. " Txalari jarein, zakurrari jarein diogu (V-gip, G-goi)" Gte Erd 179. " Txakurra jareinda dago (G-goi), [...] txakurra jareinda dabil " Ib. 212. Tr. Documentado en autores meridionales desde finales del s. XIX. La construcción con aux. trans. bipersonal es la más atestiguada en los textos. Emplean aux. trans. tripersonal Apaolaza, Agirre y Lizardi (éste junto con aux. bipers.). Jaregin es la forma más empleada. Hay jarein en Azkue (junto con jara egin ), Arrese Beitia y Villasante.
Zeru goian eralgiten ziran odeizko armadak / or emen zituezala bitarteak jareiten / euretatik begi oneei [...] / izartxo bat edo beste eutsen erakutsiten. AB AmaE 365. Jaregiñik mantalean zeduzkan arrautzari, lepotikan eldu zion. Apaol 107. Ostataria eriotza gogor batetik atara edo iarein. A Ezale 1897, 128b. Agimen bat esaten ebala jaregitteko katigu egoan Ama Karmengo gizadi guztia. Echta Jos 269s (v. tbn. 272 y 358). Nasteak jaregitten (librar, soltar) [ebiltzan], ontziak alkarregandik aldendu eittezan. Ib. 145. Jar-egiñ (soltar) usoai. Ag Kr 221. Maltzurkeri ta saldukeri guztijetatik jaregiñez. Otx 182. Eulijakanik jaregitteko ustez, bere buruba astin-astin egin dau. Ib. 161. Daramanari yaregin gabe. Ldi Y 1933, 87. Igazko apaingarriak [...] / oso yaregin nai-ezik. 'Que no suelta del todo sus galas'. Ldi BB 106. Yara egitorduan, miliun bat urrezko diru eman bear izan zituen. "Al tratar de ponerlos en libertad". A EY I 432. Besteak jaregin ditu, bere burua jaregin beza, Jainkoaren Kristo autua baldin bada. Or MB 353. Jaregitera (libratzera) zijoakiotela jakinerazi [zioten]. Etxde AlosT 86. Nork iaregiñen nau gorputz eriogarri ontatik! Or Aitork 194. Eriotzaren atzaparretatik osoro yaregin zun bere burua. Etxde JJ 264. Luzaroan lotuta egon denean jarein zazu eta beingoan asiko zaizu saltoka. Vill Jaink 140. [Gizona] Jainkoaren siñiskeratik jarein nai lutekenak. Ib. 158. Zer nai duk nik egitea / ezpada arima jaregin / iturri joaneakoan / galduta? Azurm HitzB 50. v. tbn. Yaregin: Or QA 66. Yarein: Zait Sof 138.
"Soltar, librar, desprender" A. " Jareiozu orri (V-gip), dejad libre a ése, suéltele" Ib. " Iara egin eutsen, lo libraron, lo soltaron" A Apend. "Poner en libertad" Iz UrrAnz. " Járeinddakua: " soltautakua" (animal)" Iz ArOñ. " Beixei jaraittera noia. Txorixai jarain ddotsat " Elexp Berg. " Txalari jarein, zakurrari jarein diogu (V-gip, G-goi)" Gte Erd 179. " Txakurra jareinda dago (G-goi), [...] txakurra jareinda dabil " Ib. 212. Tr. Documentado en autores meridionales desde finales del s. XIX. La construcción con aux. trans. bipersonal es la más atestiguada en los textos. Emplean aux. trans. tripersonal Apaolaza, Agirre y Lizardi (éste junto con aux. bipers.). Jaregin es la forma más empleada. Hay jarein en Azkue (junto con jara egin ), Arrese Beitia y Villasante.
Zeru goian eralgiten ziran odeizko armadak / or emen zituezala bitarteak jareiten / euretatik begi oneei [...] / izartxo bat edo beste eutsen erakutsiten. AB AmaE 365. Jaregiñik mantalean zeduzkan arrautzari, lepotikan eldu zion. Apaol 107. Ostataria eriotza gogor batetik atara edo iarein. A Ezale 1897, 128b. Agimen bat esaten ebala jaregitteko katigu egoan Ama Karmengo gizadi guztia. Echta Jos 269s (v. tbn. 272 y 358). Nasteak jaregitten (librar, soltar) [ebiltzan], ontziak alkarregandik aldendu eittezan. Ib. 145. Jar-egiñ (soltar) usoai. Ag Kr 221. Maltzurkeri ta saldukeri guztijetatik jaregiñez. Otx 182. Eulijakanik jaregitteko ustez, bere buruba astin-astin egin dau. Ib. 161. Daramanari yaregin gabe. Ldi Y 1933, 87. Igazko apaingarriak [...] / oso yaregin nai-ezik. 'Que no suelta del todo sus galas'. Ldi BB 106. Yara egitorduan, miliun bat urrezko diru eman bear izan zituen. "Al tratar de ponerlos en libertad". A EY I 432. Besteak jaregin ditu, bere burua jaregin beza, Jainkoaren Kristo autua baldin bada. Or MB 353. Jaregitera (libratzera) zijoakiotela jakinerazi [zioten]. Etxde AlosT 86. Nork iaregiñen nau gorputz eriogarri ontatik! Or Aitork 194. Eriotzaren atzaparretatik osoro yaregin zun bere burua. Etxde JJ 264. Luzaroan lotuta egon denean jarein zazu eta beingoan asiko zaizu saltoka. Vill Jaink 140. [Gizona] Jainkoaren siñiskeratik jarein nai lutekenak. Ib. 158. Zer nai duk nik egitea / ezpada arima jaregin / iturri joaneakoan / galduta? Azurm HitzB 50. v. tbn. Yaregin: Or QA 66. Yarein: Zait Sof 138.
azpiadiera-1.1.1
jarein (V-gip).
Dejar.
[Aur ta atzeraka, beso luzaka, ezpatadaka] jarein bagarik jarduten dabe, jardunen jarduz, / jadisteraño austea arnes ta ezkuduak. AB AmaE 452. Zergaitik bada gure burua orrelan ill zan? / Ez al ekian zelan jareiten gu ginduan? Ib. 112.
Dejar.
[Aur ta atzeraka, beso luzaka, ezpatadaka] jarein bagarik jarduten dabe, jardunen jarduz, / jadisteraño austea arnes ta ezkuduak. AB AmaE 452. Zergaitik bada gure burua orrelan ill zan? / Ez al ekian zelan jareiten gu ginduan? Ib. 112.
azpiadiera-1.1.2
"
Jarein, dejar en herencia, legar, dejar para la posteridad. Aitak ogei milla ogerleko jarein eutsezan alaba bakotxari (V-arraz...)"
DRA
.
azpiadiera-1.1.3
(A DBols),
jarein (V ap. A
).
"(FSeg), dimitir un cargo" A.
"(FSeg), dimitir un cargo" A.
azpiadiera-1.2
2.
"
Iarein dotse Ama Birjiñari, estar a favor de (V-gip). (?)"
A Apend.
sense-2
II .
(Part. en función de adj.).
1.
jarein
(V-gip ap. Iz ArOñ),
jarain
(V-gip ap. Elexp Berg). "Jaraina, descuidado, flojo (Borunda)" Inza RIEV 1928, 152 (en una lista de cualidades del hombre). "Járeiña dan bat, uno que es negligente, descuidado" Iz ArOñ. "Gauzak plast! erozein lekutan lagatzeittu; zela izan leike personia ain jaraiña" Elexp Berg. v. jarei
(II, 3).
2.
jarein
(-iñ V-m-gip-al, G-goi ap. A). Generoso, franco. v. jarei
(II, 1).
azpiadiera-2.1
azpiadiera-2.2
jaregin
-
jaregin....
-
Etim. De jera + egin ....
-
I . (Vb). 1. (V-m-gip-al, G-goi), jarein...
-
1. (V-m-gip-al, G-goi), jarein (V, G-goi...
-
2. " Iarein dotse Ama Birjiñari, estar ...
-
II . (Part. en función de adj.). 1. jar...
-
1. jarein (V-gip ap. Iz ArOñ), jarain (...
-
2. jarein (-iñ V-m-gip-al, G-goi ap. A)...
0 / 0 1 enparatu >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
