1. (Lar, Añ), hezikaitz (G; Lar, H (V, G)), hezgaitz (L, BN, Sal, S; SP, Ht VocGr 359, VocBN , Gèze, Dv, H (L, BN, S)), hezkaitz (Sal, S; Gèze), hetzgaitz (Arch VocGr), ezigatx (V; Añ), heskaitz (L, BN-mix, S), hezkatx, ezikatx (V-oroz) Ref.: A (ezikaitz, ezigatx, hezgaitz, ezkaitz); Lrq (hezgaitz) .
(Adj.). Indómito, indomable, indócil, rebelde, incontenible. "Cimarrón, indómito, silvestre" Lar. "Bravío" Ib. "Zahareño, bravo, indómito pájaro, egazti ezikaitza " Ib. "Feroz" Lar, Añ. "Indómito" Añ. "Indompté" Gèze. v. hezgai. Tr. De uso general. Al Sur no lo encontramos en los textos hasta mediados del s. XIX, pero es empleado con cierta frecuencia por autores de cierto nivel del s. XX. Las formas más empleadas son hezgaitz (general al Norte, con excepciones marginales), y hezikaitz y hezigaitz, que aparecen casi con la misma frecuencia en los escritores meridionales.
Gorputz hezgaitza dik handiro hark olhatzen / eta bortxaz arimaren uztarrira ekhartzen. EZ Man I 26. Diren gauzarik gogorrenak, molde gaitzenak eta hez-gaitzenak ere, hezten, beratzen, moldatzen eta eskuetaratzeintu amorioak. Ax 489 (V 316). Hezgaitzak, buru gogorrak eta bertzeren erranetarat erori nahi ez dutenak. He Phil 88s. Ikhus zatzu ene zaldiak: hau mantso da, hura hezgaitz. Arch Gram 30. Bekhoki gogorreko eta bihotz hezgaitzeko umeak. Dv Ez 2, 4. Au izango da gizon ezigaitza: jaikiko da bera guztien kontra, eta guztiak beraren kontra. Ur Gen 16, 12 (Urt, Ol, Ker, Bibl bas(a- / o-)asto, Dv muthiri). Mendigunako Santxo Ortiz ezigaitza. "El feroz" . Otag EE 1881b, 90s. Bizkitartean ez da jende hura ere, nahiz bihurria den, osoki hezgaitza. Prop 1883, 12. Artz, leoi eta beste abere basati ezikaitzak. AnCons 531. Zamaldunari ihes mando muthiria / Dabila uztar, salto, hezkaitz iduria. Dar Eskual 1235 (1910) 4. Ikusiko dek zein berera ta poliki Isabel ezkaitz ori neronek ezi ta zurituko dedan. A Ardi 142. Ba-dira, ba, erdainduetan batez ere, ezigaitz, berritsu ta iruzurtirik asko. Ol Tit 1, 10 (Dv, Ker, IBk, IBe, Bibl bi(h)urri). Gorroto ezigaitz baten oldarrak eraginda. Etxde JJ 14. Bazakitela hetzgaitz gazte zonbaiten hezten. Ardoy SFran 88 (v. tbn. 110). Alako izakera aiñ ezikaitza menderatuko duan doatsua. Berron Kijote 140. Pottoka hezgaitz aire batekin ginen eskolan sartzen. Larre ArtzainE 22.
v. tbn. Markiegi in Ldi IL 10. Zait Sof 94. Or Poem 519. Erkiag Arran 124. Hezikaitz: TAg Y 1933, 22. SMitx Aranz 19. Zait Sof 174. Gazt MusIx 69. Hezgaitz: ES 122 (hergaitz [sic]). Mde Pr 122. Ezigatx: AB AmaE 273. (H)ezkatx: Beñat Mardo in Onaind MEOE 237. Erkiag BatB 38.

2. (Sust.). Indocilidad. "Ferocidad" Lar.
Bijotzeko mukertasunak, gogortasunak ta ezi gatxak ausi eragingo leuskijo legia. fB Ic III 315.