OEH - Bilaketa
28 emaitza dardaratu bilaketarentzat
goiburua
dardaratu.
tradizioa
Tr. Al Norte la forma más empleada es daldaratu, aunque Duvoisin, Leon y, en alguna ocasión, Jean Etchepare (Ber 50), utilizan dar- . Se encuentra dardatu en J. I. Arana (CancB III 288), Zinkunegi (Crit 81)y Orixe; hay tbn. algunos ejs. de dardartu desde 1930. Lizarraga de Elcano usa dardarreatu . En DFrec hay 5 ejs., meridionales, de dardaratu .
sense-1
1.
(Lar, Añ, Dv, H), daldaratu (Ht VocGr 431, Lecl, Hb, Dv, H),
daldarratu
(Arch UFH),
daldalatu
(AN-larr ap. Asp Leiz),
dardaritu
(H),
dardarreatu
,
dardatu
(Dv).
(Aux. intrans.). Temblar; agitarse, estremecerse; vibrar. "Rehilar, moverse como temblando" y "tartalear" Lar. "S'agiter, trembler. Esku-zangoak dardaratzen zaizkit, mes mains et mes jambes tremblent" H. "Trembler, frissonner" Dv. "Etxe guzia daldalatu da" Asp Leiz. v. DAR-DAR EGIN, ikaratu.
Tr. Más usado al Sur, se documenta desde finales del s. XVIII.
Nola daizke egon ikaratu gabe kana meak, dardarreatzen direlaik zedro andiak beldur gonen aize erruareki? (279). LE-Ir. Arriak zarrakatu ziran: lurra dardaratu zan. Lard 462. Elizetako pilarrik sendoenak, turuta hau entzun-eta dardaratzen dire. Dv LEd 254. Eta ona emen non elizako oiala urratu zan bi zatitan goienetik beeraño, eta lurra dardaratu zan, eta arriak zarrakatu ziran. Ur Mt 27, 51 (Lç, He, TB, Dv, SalabBN, Ip, Echn, Hual, Leon ik(h)aratu, Or dardar egin). Etxea, aizeak erabillia dardaratzen da. Camp EE 1883b, 517. Auspeztzen dira ikaraz aingeruak, dardaratzen da infernua bera. Ag Serm 326. Enintzan gai an goitik, dardaratu gabe, asteko elizkizunak erakusteko ere. A Ardi 89. Jaungoikoaren Semearen oju ortara lurra ta itsasoa dardaratuko dira. Inza Azalp 111. Yantzi aiek, seskaetan eta altza-abarretan dardaratzen ziren. Or Mi 84. Yesus, Maria negarretan ari zala ta onekin etorririko Yuduak ere negarretan ari zirala ikustean, dardaratu zan bere baitan. Ir YKBiz 358. Arraian dagon belar-izpia / ikus dula dardaratzen. Or Eus 422. Oraino atseginez zainak daldaratzen baitzaizkit. Iratz 58. Itza mintzo biurtua ozen dardaraturik. "Vibrante". Or Poem 544. Nere ezur eroriak pozez dardaratuko dira. Or QA 132. Izarrak eroriko dira lurretik, eta ortziaren orpoak dardaratuko. Ib. 204. Eta harkaitza dardaratu zen nere bihotzeraino. Mde Pr 120. Dardaratu egin zait barrunbe osoa pozez. Txill Let 39. Zatitu egin da nere nortasuna, ta dardaratu egin naiz bildurrez. Ib. 96. Jainkoagandik urrago ta egin pekatuak baltzago dardartu oi yakuz begi aurrean. Onaind STeresa 54 (23 dardaratu). Ez da tronpeta-soinurik entzuten, zerua pixkaren bat dardaratzea nahi bagenu ere. MEIG I 194. Eraren ukapen hau, ez da zeharkatzen duen eten-zoriz dardaratzen. MEIG IX 129s (en colab. con NEtx).
dart-dartu.
(Participio con sentido activo).
O egun negargarria! / gizon austua gizonduko dan / egun luze larr geldia, / ik entzungo dok errudun gizon / dart dartuen erabagia. Azc PB 31.
(Aux. intrans.). Temblar; agitarse, estremecerse; vibrar. "Rehilar, moverse como temblando" y "tartalear" Lar. "S'agiter, trembler. Esku-zangoak dardaratzen zaizkit, mes mains et mes jambes tremblent" H. "Trembler, frissonner" Dv. "Etxe guzia daldalatu da" Asp Leiz. v. DAR-DAR EGIN, ikaratu.
Tr. Más usado al Sur, se documenta desde finales del s. XVIII.
Nola daizke egon ikaratu gabe kana meak, dardarreatzen direlaik zedro andiak beldur gonen aize erruareki? (279). LE-Ir. Arriak zarrakatu ziran: lurra dardaratu zan. Lard 462. Elizetako pilarrik sendoenak, turuta hau entzun-eta dardaratzen dire. Dv LEd 254. Eta ona emen non elizako oiala urratu zan bi zatitan goienetik beeraño, eta lurra dardaratu zan, eta arriak zarrakatu ziran. Ur Mt 27, 51 (Lç, He, TB, Dv, SalabBN, Ip, Echn, Hual, Leon ik(h)aratu, Or dardar egin). Etxea, aizeak erabillia dardaratzen da. Camp EE 1883b, 517. Auspeztzen dira ikaraz aingeruak, dardaratzen da infernua bera. Ag Serm 326. Enintzan gai an goitik, dardaratu gabe, asteko elizkizunak erakusteko ere. A Ardi 89. Jaungoikoaren Semearen oju ortara lurra ta itsasoa dardaratuko dira. Inza Azalp 111. Yantzi aiek, seskaetan eta altza-abarretan dardaratzen ziren. Or Mi 84. Yesus, Maria negarretan ari zala ta onekin etorririko Yuduak ere negarretan ari zirala ikustean, dardaratu zan bere baitan. Ir YKBiz 358. Arraian dagon belar-izpia / ikus dula dardaratzen. Or Eus 422. Oraino atseginez zainak daldaratzen baitzaizkit. Iratz 58. Itza mintzo biurtua ozen dardaraturik. "Vibrante". Or Poem 544. Nere ezur eroriak pozez dardaratuko dira. Or QA 132. Izarrak eroriko dira lurretik, eta ortziaren orpoak dardaratuko. Ib. 204. Eta harkaitza dardaratu zen nere bihotzeraino. Mde Pr 120. Dardaratu egin zait barrunbe osoa pozez. Txill Let 39. Zatitu egin da nere nortasuna, ta dardaratu egin naiz bildurrez. Ib. 96. Jainkoagandik urrago ta egin pekatuak baltzago dardartu oi yakuz begi aurrean. Onaind STeresa 54 (23 dardaratu). Ez da tronpeta-soinurik entzuten, zerua pixkaren bat dardaratzea nahi bagenu ere. MEIG I 194. Eraren ukapen hau, ez da zeharkatzen duen eten-zoriz dardaratzen. MEIG IX 129s (en colab. con NEtx).
O egun negargarria! / gizon austua gizonduko dan / egun luze larr geldia, / ik entzungo dok errudun gizon / dart dartuen erabagia. Azc PB 31.
sense-2
2.
(L-ain-côte ap. A; Lar, Hb, Dv, H, Darric ap. DRA), daldaratu,
dardarratu
(AN-larr ap. Asp Leiz2 ),
dardartu,
dardatu.
(Aux. trans.). Hacer temblar, hacer vibrar, hacer estremecerse; agitar, sacudir; blandir. "Cimbrar, torcer, doblar algo en el aire, como la vara" Lar. "Blandear la lanza" Ib. "Secouer, agiter. Haizeak dardaratzen dituen zuhaitzak, les arbres qu'agite le vent" H. "Agitar un árbol, menear la cabeza" A. "Sacudir un árbol para recoger su fruta" Asp Leiz2. v. dardarazi, DAR-DAR ERAGIN.
Tr. Documentado, tanto al Norte como al Sur, desde mediados del s. XIX.
Lurrikara batek etxe guzia zimenduetaraño dardaratu zuen. Lard 512. Eta han iragaiten zirenak, buruak dardaratuz ahapaldika hari zitzaizkon. Dv Mt 27, 39 (Leon dardaratuz). Dardaratzen dute suminkiro makilla ikaragarria. "Blanden" . Otag EE 1881b, 58. Azkora dardaraturik (blandiendo). Etxeg EE 1883b, 553. Gero, burua altxatuz eta daldaratuz. Elzb PAd 9. Alperrik trumoi tximistatsuak / Sorua dardaratuko, / Loten andreak legez atzeruntz / Ez dogu begiratuko. AB AmaE 61. Ipar haizeak azpitik goiti daldaratuz, ukurturik badoana, eskuak ondoraino sakelen barnean. JE Bur 76. Ixe bat da / donokia / poz-asetzen / dabena, / ta gaiztoki / lexa barru / dardaratzen / txerrena. GMant Goi 52. Lotzen da predikuari gure heritarra, eztiki lehenik, halako ikhara batez bezala boza dardaratuz. Zerb Ipuinak 664. Eta orduan, sorbaldak daldaratuz, hau erran omen zuen, dolamen batean. Barb Sup 36. Bere buruaren gañetik dardaratzen du ezten-aga. Or Mi 60. "Geroago marhantago doakit ene beribila", dio ezpainak daldaratuz. JE Ber 98. Gezia biurritzen eta aizkora aztuna dardartzen. Goen Y 1934, 181. [Idiak] adar indartsuak dardartu, ta maxiatzalea an dioa goi-alderuntz. Ib. 181. Zatuka gora jaso dunero / ongi dardaratu bagez, / gari-aleak lepoa bêra / sartzen zaizkio oarkabez. Or Eus 338 (90 dardatu). Beiak anka goratu ta dardaratzen badu, elurra. (Ae). A EY I 160. Gauaren ixillak magaldu dezala / [...] / pilpiraz dardartuz ozkarbi zabala... SMitx Aranz 139. Dandara bakoitzak belarri ta biotz dizkit dardaratzen. "Hace estremecer" . Or Poem 529. Zeru-sapai goiena ostotsez dardaratzen dunak. Or Aitork 31. Karrasi zorrotz batek dardaratu ninduen. Txill Let 104. Maltzur eta gogor [otsoa] , / bildotsen barrena dardaratuz. Gand Elorri 174. [Sugea] eguzkiari iarkitzen zaionean bere mizto irukoitza dardaratuz. Ibiñ Virgil 103. Horra nun dagoen hor bihotz hori dardaratua eta inarrosia, eta bihotzarekin, bihotza bezain bizi eta minbera, gizona bere osoan. Larre ( in Xa Odol 12 ). Sukaldea dardaratzerañoko par-algara gozoa egin ondoren. Ataño TxanKan 52.
Lurrikara batek etxe guzia zimenduetaraño dardaratu zuen. Lard 512. Eta han iragaiten zirenak, buruak dardaratuz ahapaldika hari zitzaizkon. Dv Mt 27, 39 (Leon dardaratuz). Dardaratzen dute suminkiro makilla ikaragarria. "Blanden" . Otag EE 1881b, 58. Azkora dardaraturik (blandiendo). Etxeg EE 1883b, 553. Gero, burua altxatuz eta daldaratuz. Elzb PAd 9. Alperrik trumoi tximistatsuak / Sorua dardaratuko, / Loten andreak legez atzeruntz / Ez dogu begiratuko. AB AmaE 61. Ipar haizeak azpitik goiti daldaratuz, ukurturik badoana, eskuak ondoraino sakelen barnean. JE Bur 76. Ixe bat da / donokia / poz-asetzen / dabena, / ta gaiztoki / lexa barru / dardaratzen / txerrena. GMant Goi 52. Lotzen da predikuari gure heritarra, eztiki lehenik, halako ikhara batez bezala boza dardaratuz. Zerb Ipuinak 664. Eta orduan, sorbaldak daldaratuz, hau erran omen zuen, dolamen batean. Barb Sup 36. Bere buruaren gañetik dardaratzen du ezten-aga. Or Mi 60. "Geroago marhantago doakit ene beribila", dio ezpainak daldaratuz. JE Ber 98. Gezia biurritzen eta aizkora aztuna dardartzen. Goen Y 1934, 181. [Idiak] adar indartsuak dardartu, ta maxiatzalea an dioa goi-alderuntz. Ib. 181. Zatuka gora jaso dunero / ongi dardaratu bagez, / gari-aleak lepoa bêra / sartzen zaizkio oarkabez. Or Eus 338 (90 dardatu). Beiak anka goratu ta dardaratzen badu, elurra. (Ae). A EY I 160. Gauaren ixillak magaldu dezala / [...] / pilpiraz dardartuz ozkarbi zabala... SMitx Aranz 139. Dandara bakoitzak belarri ta biotz dizkit dardaratzen. "Hace estremecer" . Or Poem 529. Zeru-sapai goiena ostotsez dardaratzen dunak. Or Aitork 31. Karrasi zorrotz batek dardaratu ninduen. Txill Let 104. Maltzur eta gogor [otsoa] , / bildotsen barrena dardaratuz. Gand Elorri 174. [Sugea] eguzkiari iarkitzen zaionean bere mizto irukoitza dardaratuz. Ibiñ Virgil 103. Horra nun dagoen hor bihotz hori dardaratua eta inarrosia, eta bihotzarekin, bihotza bezain bizi eta minbera, gizona bere osoan. Larre ( in Xa Odol 12 ). Sukaldea dardaratzerañoko par-algara gozoa egin ondoren. Ataño TxanKan 52.
azpiadiera-2.1
Iñongo kantak baño zoratzenago din nere belarria ta dardaratzenago nere biotza.Or Mi 19.
azpiadiera-2.2
Hacer resonar.
Ala gain horietaraino dardaratzen ote dute soinu bat, hemen berekoa ez dena... gure Garaziko Ezkilek! Larre ArtzainE 323.
Ala gain horietaraino dardaratzen ote dute soinu bat, hemen berekoa ez dena... gure Garaziko Ezkilek! Larre ArtzainE 323.
dardaratu
-
dardaratu. Tr. Al Norte la forma más em...
-
1. (Lar, Añ, Dv, H), daldaratu (Ht VocG...
-
2. (L-ain-côte ap. A; Lar, Hb, Dv, H, D...
-
Iñongo kantak baño zoratzenago din ner...
-
Hacer resonar. Ala gain horietaraino dar...
0 / 0 OIN-DARDARATU >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
