Euskaltzaindiaren Hiztegia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ZERU-SABAI (-sapai G-to ap. A Apend). Bóveda celeste, firmamento, cielo. "Bóveda del cielo" A Apend. Erriberako zeru-sapai gardena. Mok 21. Gauaro ederra egoan, zeru-sabaia izarratu. Erkiag Arran 21. Zeru-sapai goiena ostotsez dardaratzen dunak. Or Aitork 31. Zeru-sapaia Eskitu ta Ripheako gailur garaietara ieikitzen den neurrian. Ibiñ Virgil 74. Zeru sapaian milla txulo sortu dira. NEtx LBB 281. Zerua, auts-kolore, ego-aldetik; argia zikin zetorren, zeru-sapaitik. Ib. 206. Zeru-sapaia bezain / urdin itsasoa. Zendoia 171.

def: ortzi iz. Zeru sabaia, izartegia. Ortzi urdina. Ortziko izarrak. // ostalde iz. g.er. Ortzia, zeru sabaia. // planetario 1 iz. Eguzki sistema osatzen duten argizagiak eta haien mugimendua erakusten duen eraikuntza, zeru sabaia irudikatzen duen kupula duena. Iruñeko planetarioa. // adib: oinarritu da/du ad. Oinarri hartu edo eman, oinarritzat hartu. Bere irakaslearen lanean oinarritu zen. Leinuetan oinarritzen zen gizartean. Jainkoak zeru sabaia lurrean oinarritzen du eta horren gainean eraikitzen du jauregia. Iritzi ezkor hori zertan oinarritzen zuen galdetu nion.

zeru(-)sabai 12: Elkar 5 (“Zeru sabai horretan Michelangelo ikusten du maiz, ninboestratuen artean Jainkoaren esku ezinezkoak marraztu nahian, negarrez”), Berria (“Udako zeru sabaiaren ezaugarriak ezagutzeko aukera ere ematen du solstiziorako prestatu duten ikus-entzunezko lanak”), EiTB 3 (“Larunbatean hodei gehiago ikusiko ditugu zeru sabaian”), Erlea (“Egunez ortuko zereginetan lagundu ostean, ur lasterren marmarrak deitzen gintuen, eta arrats beheran, zeru sabaiak ardo kolorea hartzen zuenean, errekondoan mendekatzen ginen, gure agonia itotzeko ur mantsoei harrika egiten geniela; edo sorora joaten ginen, txorimaloei tiro egitera, eldarnio kontrolatu bati jaramon eginez”), DiarioVasco 2 (“Goardasola eskuratu nuen, fusil bat eskuratzen den bezala, guri guri, eta airera disparatu nuen, airearen zeru sabaira”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

zeru(-)sabai 34: Elizen arteko Biblia 12 (“Bedeinkatua zu, zeru-sabaian, goretsia eta ospatua menderen mendetan!”), Pello Zabala 10 (“Eskumuturreko erloju dotoreena ere ordu pare bat aurreratu arren, eguzkiak nola ez duen bere bidea aurreratuko...! Horregatik, goizeko zeru sabaiaren lanbro-laino motelak edo erreka-laino xare arinak, berdin dio, hemendik uda bidean, protagonista izango dira gure iragarpen goizekoetan”), Xabier Mendiguren Elizegi 3 (“Uretan plisti-plasta ari diren ume eta ume handien garrasi histerikoak baino askozaz ere proportzionatu eta atseginagoak dira, dudarik gabe, beren hegada pausatu eta ero samarraz zeru-sabaian lorratz ikusezinak intsinuatzen dituzten kalatxorien txilioak”), Xabier Montoia (“Ozta-ozta aurkitzen du eguzkiak zeru-sabai zikina zeharkatzeko zirriturik”), Felipe Juaristi (“Iparraldeko Venezia deitzen diote, ez alferrik dena esan behar bada, eta ilunabar politak ditu, zeruminak denbora dezente irauten baitu zeruertzean galdu baino lehen, zeru sabaitik soka mehe batez zintzilik bezala, lurretik ez urruti, ordea, eskura ia.”), Juan Luis Zabala (“Baso sarri eta itxian zehar Ezkurrako mendatetik Goizuetarantz gindoazelarik, gero eta ilunago ikusten eta gero eta itogarriago sentitzen genuen zeru-sabaia, geuregandik gero eta gertuago, gain-gainean, ia-ia buruarekin ukitzeko moduan.”), Jokin Urain (“Esan nezake Kirruli hilda agertu zen bezperan laugarren moduluko patio bazterrean egon ginela eserita kide batzuk, ohiko kontuez berriketan, hurrengo egunean bisitara nor ote zetorkion bata besteari galdezka, patioko zeru-sabai koadratuan zebilen enara pila ezohikoari begiratuz tarteka”), Imanol Unzurrunzaga (“Sorkariak oro nire arimaren aitzinera nekartzan; hauteman daitezkeenak, hots, lurra, itsasoa, haizea, izarrak, zuhaitzak eta animalia hilkorrak; eta ikusten ez ditugunak, hots, zeru-sabaia, aingeruak oro, espirituzko izakiak oro; hauek, ordea”), Itxaro Borda (“Etxerakoan aldiz, bihotza erdiraturik egia erran, zeru sabaian dilindan bezala izar dirdiratsuak zenbatu eta autoaren aitzinean, gaueko gidari seguru, ilargia begizta nezakeen.”), Xabier Amuriza (“Etnan sua gainezkatzeko eta zerua garreztatzeko; hau ere gertatzen baita, eta orduan zeru sabaiak suhartzen du eta euri ekaitzak indartsuago abiatzen dira, ur haziak honela pilatu direnean. ´Sute honen berotasun gartsua itzelegia da, ostera”), Gotzon Garate (“Jan urria, ia larrugorri, lo lur gorriaren gainean autobus geltokian zeru sabaia babesgarri, batzuetan euripean, besteetan hotzez hormatua.”), Anton Garikano (“Han-hemenkako haize aztarnagatik izan ezik, hain zen goiz ederra non zeruak eta itsasoak ehun beraz eginak ziruditen, belak zeru sabaian itsatsiak baleude bezala, eta hodeiak itsasora eroriak”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke, izen gisa ere erabili denez. Esanahiak azaltzea komeni da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa zeru sarreran.