Euskaltzaindiaren Hiztegia
1 emaitza tupina bilaketarentzat - [1 - 1] bistaratzen.
Esaera zaharrak
Tupinak pertzari ipurbeltz.Aztergaia: tupina
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau105 | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-02 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
a) -a berezkoa dutenak 30 dira: tupina (tupiña) 22: IE 21 (Lç, Barb Leg 19, adib.: "Gure Buxun tupinan emana orduko, irakitzen ari!", "tupina suan baitzuten, irakitan"; Zby: "Lurrezko eltzeari burdin tupina bat Oihuz hasi zitzaion: haugi nere ganat"; Gy: "Eta egon beharko dire Kroka eta tupiña gabe"; AstLas: "Atso bat ere melatu saltsa huntan zauku sartu aspaldiko ofizio trakaseria du borondate tzarra badu, bainan ahal txumea du behar dugu bateatu, tupina guzietako burruntzali deitatu"), G 1 (Echag: "Agertzen dira puska etxeko guztiyak, tupiña, burruntzali, (...) katillubak."); tupinagile Lç 3 (horietan 1 topinagile: "Ala eztu lur-tupinagileak orhe ber batetarik egiteko bothere, unzi bataren ohoretako, eta berzearen desohoretako?", "Eta eman dituzte hek tupinagile baten landare erosteko, Iaunak ordenatu zerautan bezala"; "Eta konseillu harturik, eros zezaten hezaz topinagile baten landa estranjeren ohortz lekhu"); tipiña Const 1 ("Hura jiten zenian Mañañak behar zian oillua tipiñan ezari"); topiña : B (Ag Kr: "sartu zituan lanpernok ur gezalagaz ordurako sugañean egoan topiña baltzean"); tupia G 2 (Noe: "auzuetako egazti asko zeuden tupiya beltzian, urra labirun labirun leira zeuden tupiya beltzian"); duphina IE 1 (ECocin: "Ezarrazu eltze edo duphina baten zolan tipula"); b) -a gabeak 20 dira: tupin (tupiñ) 6: G 5 (VMg: "Nekazari Basotarren sabela beteago dago arto, kastaña, sagar, ta tupin azadunekin, andiki bat eper, ollagor, ta ollanda samurrekin baño"; Ag G: "antxen arkitzen ziran, ormetatik bera esekita, eltze, tupin, padel, talo-burni, burruntzi", "tupin, pertza ta paelak"; Or Mi: "Berbertan apar-burruntzallia sartzen du irakiten eta gañezka ari zen tupiñean"; NEtx LBB: "lapiko ta tupin"), IE 1 (Ox: "Tupin eta zartain"); topin (topiñ), konposatu eta eratorriak (topin-estalki: Mg PAb, topinkada: Apaol) 7: B 6 (Mg PAb 3, adib.: "Neskatilla, ekarri egiguzuz topinian ikusi ditudan arbi, aza, ta okelia erretillu baten"; AB AmaE: "Topin bat legez gar-gar-gar oso irakiten"; Ag AL: "burdiñazko topiñ da galdarak / lurrezko lapiko, pedarra ta txangillak"; Kk Ab: "topin zar bat erueten dot, eta bete-beteik etxeratzen dot"), G 1 (Apaol: "topinkada bat baba"); tupi G 5 (Cb Eg 2: "tupia ikustera joan, ta betea arkitu zuen"; Echag: "txokolateratxoa, pertza, zartagiña, pazi, tupi, kaldera eta kalderiña"; Ag G 2: "egun baterako tajutu dituzten sukalde apalak, eltze, tupi, zartagi...", "ura zan tupi, oliontzi, piper poto, pertza ta padelai eragitea"); dupin 3 aldiz: IE (Lf Murtuts: "Dupin mehar mainguño bat ateratzen du hautsen artetik, eta gatilu xuhail batetarat husten"), EB (Arti MaldanB: "Arriskuen aurrean eznaiz bildurtia: Apaindu nuen hegaldatzeko gurdia; urrinetan nintzen orduan dupin-arteko hordia"; "Ezta bakarrik egosten, hemengo dupinetan"); c) Dudazkoak 15 dira: tupin(a) , tupiñ(a) formak 7 aldiz azaldu dira: B 2 (Otx: "Bakaldunaren ezkaratzeko tupiña", "Tupiña zergattik, baña?"), IE 5 (SP Imit: "Lur tupina urguilluturen othe da bere egillearen kontra?"; Zby 3, adib.: "Eltzeak tupinari: Jauna, ni zurekin, Hauts errexa bainaiz ez naitekezu jin"; Zub: Horiekin sahetsetan doazi atxo eta tupinak, yauntzarrak metro bat eskuan"); topin(a) , topiñ(a) 5 aldiz, B (Mg PAb 2, adib.: "Topinak galdariari, ipur balz"; A BeinB 2, adib.: "Begiratu eik aurra, topiña barrura"; Ag Kr: "sukaldeko topiña lapikoari begira"); tüpüiñ(a) Zu 1 (Egiat: "Zahartzera üzten denian eritarzün halakoa zorabiala da laister igaraiten; batek uste Lürrezko tüpüiña zela"); dupin(a) 2 aldiz: IE (O Pr: "Dupina emendatuz gaixtotzen da"; Balad: "Ene haragiaz betherik dupina").
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
a) -a berezkoa dutenak: dupina EB 1 (E. Lopetegi, zerrendatu batean); tupina 2, EB-IE (I. Mendiguren: "Tupina bete esne harrapatu duen katua bezala ematen duzu!"; Herr 1989: "Gure atso gaizoak ez ziren unatzen / Bere artzainarekin oro kontent ziren:/ Ordean heien senar gaixoek etxean / Tupina hutsa zuten batu iluntzean"); topiña B 1 (Ag Kr, OEHko testuinguru berean); b) -a gabekoak: tupin eta konposatuak (tupin ots, tupin korrokada) 6: B 2 (F. Zubiaga: "Molok burdin orizko jainkoari tupin otsaren antzeko korrokadak urteten eutsoen urdailetik", "plaza erditik jainko bildurgarriaren tupin korrokadak entzutean, bildur ziran aren tenploan sartzen"); G 3 (F. Urkia, hiztegi-sarrera bezala: "tupin: Aragiak eta abar erregosteko burdiñezko ontzi sakona"; Eston Iz: "Usoa... urraidako tupin zarrak garbitzen"; I. Oñatibia: "Gantza dena kendu ziotenean, urtu eta tupin izugarri aunditan sartu eta sotoan upeletan jaso genuen"); IE 1 (D. Dufau: "Tupin beltzean, balinbada, irakinaraziko dute goiznabarra! Gaitzak dire, gaitzak!"); duphin IE 1 (P. Lafitte: "Orotan sartzeko parada guziak on, / Duphin beltz guzietako zali,/ Mokhordo guzietako uli"); topin (topiñ) B 8 (Karmel, adib.: "Topin baten gaimela ta guriña berotu ondoren sartu oillasko zatiak eta barazkiak (kipulea ez), alde guztietatik gorritu arte euki; arrezkero ipiñi, estali ondoren, topin ori laban"); c) Dudazko tupin(a) IE 1 (Eskual 1909: "Sua piztu-ta berehala ezartzen duzu eltzea zorroz suari, erdiz erdi; edo tupina laratzetik dilindan").
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
dupin : DFrec 2; dupina : HiztEn (ik. tupina); topin : AB50 1; tupin(a) : Euskalterm 1; tupina : HiztEn, LurE; tupinagile : LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
dupin : Lur EF/FE (ik. tupina), Lh DBF (dup(h)in: 1 marmite, gros pot de vers ou de terre; 2 homme grossier, balourd), HaizeG BF (marmite, gros pot), DRA (1 marmita; 2 hombre pesado, torpe); dupina : EuskHizt (ik. tupina), HiruMila (marmite, caldero), DRA (duphina: marmita), PMuj DVC (marmita, puchero, olla, etab.); topi : Lh DBF (var. de tupi); topin : DRA (alcancía), PMuj DVC (marmita, olla); topina : Lh DBF (var. de tupina), PMuj DVC (topiña: marmita, olla); topinagille : DRA (alfarero); topinkada : DRA (la medida de un puchero), PMuj DVC (puchero lleno de); tupi : Lh DBF (ik. tupin), DRA (puchero); tupin : Casve EF (marmite; cf. tipiña), HaizeG BF (marmite, gros pot), Casve EF (tipiñ: chaudron), Lh DBF (1 marmite, pot; 2 tout récipient qu'on met sur le feu), PMuj DVC (puchero de hierro colado; eta tupi(n): 1 marmita; 2 trípode; 3 caldero; 4 cabezota; tupin(a): marmita, olla); tupina : EuskHizt, HiruMila (marmita), ElhHizt (marmita, puchero, olla), EskolaHE, Lur EF/FE (marmite), Lh DBF (déterm. de tupin); tupinagile : EuskHizt, HiruMila (alfarero, ra), EskolaHE, Lh DBF (potier), PMuj DVC (ollero, alfarero); tupinategi : HaizeG BF (lieu où sont les pots), Lh DBF (1 lieu où l'on garde les pots; 2 lieu où l'on vend et achète des pots); tupinegile : HaizeG BF (potier); tupinola : HaizeG BF (poterie), Lh DBF (tupinaola: poterie); dupin-itsu : Lh DBF (dup(h)in-itsu: tirelire), Casve EF (tipiñütsü: chaudron sans fond, pour charivari, pour chasser l'ours), DRA (duphin-itsu: alcancía), PMuj DVC (olla ciega, alcancía, hucha; eta tupin-utsu: vidriola, alcancía; tupin itsu: pandorga, zambomba, sacabuche) // Casve EF: tipiñbeharri (anse de pot), tipiñestalki (couvercle de pot) // DRA: dupinatra (una marmita llena), duphinatara (contenido de un marmita) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE.
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
-a org.
Azkue Biblioteka eta Artxiboa
9:00 - 14:00
Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
