Euskaltzaindiaren Hiztegia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: SORTZETIKAKO (H), SORTZETIKO. De nacimiento, innato, original. "Sortzetikakoa du maingutasuna, il tient le défaut de la boiterie de la naissance" H (s.v. sortzea). Sortzetiko zure zorrak / zutan dire phakatu. Cantos suletinos ms. (ap. DRA). Jainkoak gure baithan estimatzen duena, maite duena, eta gure estimua eta amodioa merezi duen gauza bakharra, da grazia, berthutea, saindutasuna, eta ez gorphutzeko, izpirituko, sortzetikako kalitateak. Jaur 344. Sortzetikako dohain eta geroztik ikasiak oro Jainkoari eta jainkozko gauzetarat itzulirik zauzkan. HU Aurp 117. Ezaguerari dagokio ederra, ta sortzetikoa begiz ta belarriz jaso oi dugu geienbat, auek baitira eder-zentzunik berezienak. Onaind in Gazt MusIx 145. Sortzetikako jaidura txarra da ene hutsen iturri. Xa Odol 265. (Ref. a la lengua materna). Ezen ezta aitzakiarik, ez desenkusarik bat bederak sortzetikako hitzkuntzaren ez jakiteko. ES 168. Frantses eta eskuara, beren bi herrietako bi mintzaietan bardin trebe, sortzetikakorat lerrakorxagoño. HU Aurp 220.

def: malformazio iz. Med. Garapenean gertatzen den anomalia, bereziki sortzetikoa dena. Sortzetiko malformazioak ditu, eta gorputzeko organoak eta garuna ez zaizkio behar bezala garatu. Haurdunaldian zehar umeari malformazioak eragiten dizkion gaia. // sen 1 iz. Berezko joera indartsua, sortzetikoa eta ez ikasia, izaki bizidun guztiek edo mota bateko banako guztiek batera dutena. Senak urrutiratzen gaitu arriskutik. Ehiztariaren ihesi dabilen piztiaren sena. Txoriak bere kumeak babesten ditu hil arte; baina izan ohi da sen hori ez duenik ere. Bai, txakurrek aise ezagutzen dute nor nolakoa den, gizonak baino aiseago noski; sen gehiago dute eta esker hobea. Bizi senak eraginik doala bizi ematera, eskola umea, eskolatik irtetean, sen batek eraginik, saltoka hasten den moduan. Ama sena. Onaren senak, zuzentasunaren amodioak betiere irauten du. Iraupen sena. /// adib: desenkusa iz. Aitzakia. Ik. estakuru. Zahartzaroko bekatuek ez dute desenkusarik. Ez da aitzakiarik ez desenkusarik batbederak sortzetiko hizkuntza ez jakiteko. // hipotiroidismo iz. Med. Tiroide guruinak behar adina hormona ez jariatzea, besteak beste, nekea, hozberatasuna eta metabolismoa moteltzea eragiten dituena. Jaiotzen diren 3.200 haurretatik batek izaten du sortzetiko hipotiroidismoa.

sortzetikako 2: Elkar (“Aldiz hekietarik zenbaitek erran zuten: Sortzetikako itsuaren begiak ideki dituenak, ez othe zezakeen bada hau hiltzetik debek?“), Deia (“Sortzetikako euskara onaren zimendua ongi lantzen eta apaintzen ikasi zuen, aitzinekotarik jaso zuen tradizioaren ildotik, aldi berean ipar eta hego hurbil sentitzen zituelarik, zazpiak bat , Zaldubi poetak kantatuko zukeen bezala”); sortzetiko 103: ElCorreo (“Horrek, gaur egungo sistemaren sortzetiko akatsak eta gabeziak adierazten ditu, baina baita bidean egindako aurrerapausoak ere”), Elkar (“Guraso-maitasuna da baldintzarik gabea den bakarra, berezkoa, naturala, sortzetikoa dena, eta betierekoa izan ohi dena”), Elhuyar 6 (“Horrez gain, gaixotasun heredagarri batzuk telomerasaren akatsen ondorio dira, hala nola sortzetiko anemia aplastikoa”), Consumer 13, Berria 13, EiTB 3, Euskaltzaindia, Jakin 33, Argia 5, Laneki 18, Erlea, DiarioVasco, UEU 5, Uztarria 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

sortzetikako 1, Piarres Aintziart (“Edan dut gogotik sortzetikako jestua errepikatuz”); sortzetiko 37: Berria 18 (“8 milioi haur jaiotzen dira urtean sortzetiko arazoekin .”), Josu Zabaleta 6 (“pertzepzioa sortzetikoa dela jaioberriarengan”), Filosofiako gida 4 (“Teorian kanpotik etorriak izan litezke, edo neuk sortuak, edo neure sortzetikoak”), Xabier Olarra 3 (“Ez zen sekula argitu ea gaixotasun akutuak eragin zion erretinetako lesio hori, ala erretinen endekapena sortzetikoa zen”), Juan Garzia 2, Patxi Zubizarreta, Joan Mari Lekuona, Joxe Azurmendi, Iñaki Heras.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Izenlagun lexikalizatua, eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa sortu sarreran.