Euskaltzaindiaren Hiztegia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: MUNDUTIK JOAN, PARTITU, ALDE EGIN, ALDATU, ALDENDU. a) Irse del mundo, morir. Tr. Documentado en todos los dialectos desde Lazarraga. Biok ondo izango gara / mund[u]an garan artean, / paradisu erreinuan / mundutik goazenean. Lazarraga (B) 1204v. O dohatsu mundutik partituak. EZ Man II 96 (44 ioan zen mundutik, 90 alda dadin mundutik). Hainitz arima ioan direla mundu hunetarik herstura handitan. SP Phil 373 (He 377 goan bide dire mundutik). Noan gero mundutikan / plazer duzun orduan. Arg DevB 140 (226 mundutikan partitzen). Zoaz, zure bidean, anima kristaba, mundu onetatik irten zaite. Cb Eg III 267. [Gauden] arimak garbirik, / nuiz nahi phartitzeko mündü huntarik. Etch 654. Mundu huntarik goan zare / haiñitz gauza ikhusi gabe. Gy 28 (168 mundutik partitu). Nigar eta heiagoraz / phartitu dira mundutik. Balad 243 (226 mundutik joan). [Urjola andiokaz] etxat bada atsoa aldendu mundutik? AB AmaE 271 (220 mundutik juan). Gizona beldur zen bai, [...] mundu zahar honetatik alde egin beharrez. Mde HaurB 95. Amak etzuela batere diru ukan mundu honetatik alde egin zuenean. Arti Ipuin 56. Arrazoi txarrik gabe joana da mundutik. JAzpiroz 221. Iñok be gura ez dau / mundutik aldetu. Ayesta 100. Ai, zer hutsa egin duten gure etxaldettoetan aitatxi hori bezalakoek mundutik joaitean! Larre ArtzainE 48. Deus gutxi uzten dugu hemen gehienok, mundutik aldegitean. MEIG VII 67. v. tbn. Mundutik joan: Tt Onsa 97 (79 m. partitu). Gç 90. Lg II 187. Ub 216s. AA II 66. Dh 231. Bordel 108. PE 116. Arr May 118. Jnn SBi 95. Arrantz 144. Noe 41. Const 36. Or Tormes 121. Tx B I 53. Ir YKBiz 437. Iratz 69. SMitx Aranz 145. NEtx LBB 88. Uzt Sas 130. Xa Odol 343. Mundutik partitu: Ax 560 (V 358). Monho 82. JesBih 458. Mattin 104Aingerurik ez mundu hunetarik berzerat ioan diraden sainduetarik batre eztugula inbokatzeko. Lç Ins E 2r. Batzak süiaz, [...] bestiak uhuñkeriaz mündü huntarik bestialat juan izan dira. Mst I 23, 7 (SP hil). Aita-ama-maiteak, zertako mundutik / zerurat guan zineten ni hemen utzirik? Elzb Po 180 (tbn. en Arb Igand 136). Arimea mundurik / doianean bestera / ez etorteko atzera. Azc PB 265. v. tbn. It Fab 228. Elsb Fram 145.b) Apartar(se) del mundo. Mundutik alde egiñda basamortuban bizi [izatia]. JJMg BasEsc 76. [Mariak aldatu zituen] mundutik erlijiora. Arr May 190

adib: mundu 3 iz. Bizi garen planeta. Ik. lur. Mundua Elkanok inguratu zuen. Europan eta mundu guztian. Munduan barrena ibiltzeko. Bizi garen oraingo mundu honetan. Mundu guztiko langileak. Munduan diren euskal hiztegi guztiak. Gogoeta hutsen erreinutik kanpora, mundu zabaleko gauza gogor trinkoetan. Beste mundua: geroko bizitzaren egoitza. Mundutik joan: hil. Mundura jaio (Ik. munduratu). Dohatsu da Kristo gure Jauna munduan sartu zeneko eguna. Ni mundu honetara sortu nintzen Abenduaren 26an. Gaztaroan, artean munduan sartu gabeak izaki, paradisu bat bezala azaltzen zaigu bizia. Bakarrik munduan. Mundu-mapa. // adib: ba4 Hizkl. Adizki trinkoari aurretik lotua jartzen den baiezko partikula. (Esaldiaren galdegaia baieztapena bera denean, edo adizki trinkoa esaldiaren hasieran doanean erabiltzen da). Nahikoa esan duzu eta banoa. Badator Gabon eguna, badator Gabon gaua. Memento batez uste nuen banindoala mundutik. Badakizu zer erantzun didan? Oraindik toki gehiago ere badago. Banuen astakume polit bat, oso maite nuena. || (ote, omen eta kideko partikulen aurrean). Ba ote dakizu? Ba al da inor elizan?

mundutik joan 5: Argia, Deia 2, Berria, EiTB; mundutik partitu 1, Argia; mundutik aldendu 27: Berria 20, EiTB 3, Argia 2, Jakin, Elkar.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

mundutik joan 3: Itxaro Borda, Joan Mari Irigoien, Hasier Etxeberria; mundutik aldendu 7: Berria, Asisko Frantzizko 2, Hasier Etxeberria, Xabier Olarra, Imanol Zurutuza, Joseba Urteaga; Ez dugu aurkitu mundutik partitu formarik.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib.: mundutik joan / HiztEn: AS: mundutik joan / LurE: adib.: mundutik joan / ElhHizt: AS: mundutik joan / EskolaHE: adib.: mundutik joan

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adibide gisa ematekoa, mundu sarreran.

Forma baten adiera(k)

hil.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa mundu sarreran.