Euskaltzaindiaren Hiztegia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: MUNDUTIK ATERA, IDOKI, ILKI, IRTEN, JALGI. a) Irse del mundo, morirse. [Gure repos spirituala] eztela konplituren mundu hunetarik ilkhi gaitezkeno. Lç Ins D 5v. Arima, / bekhatu larririk gabe mundutik ilkhi dena. EZ Man I 120. Mundutik ilkhi eta sekulako bestaren egitera ioan behar bagine bezala. SP Imit I 19, 6 (Ch mundutik ilkhi, Mst, Ip mündü huntarik jalk(h)i, Pi mundu onetatik urten, Leon mundu huntarik ilki). Ardit bat bage atera dira mundutik [guzien animak]. Mb IArg I 63. Bere anima, bera baño lenago mundutik irtendako anima justuen artean ipiñia izan zan. Lard 30. Munduti nai badau urten / atea dauko zabalik. Azc PB 351. Hura mundutik laster zen atera; / hegaldaka joan zen aingeru artera. Xa Odol 246. v. tbn. Mundutik ilkhi: Mat 194 (m. hunetarik). Harb 129. Brtc 116 (m. huntarik). Dh 195. Monho 134. Mundu onetatik irten: AA I 578. Astar II 185. Mundutik atera: Arr May 41. Ir YKBiz 242 (m. onetatik). Mundu hontarik ialgi: Tt Onsa (ed. RIEV 1909), 165b) Apartar(se) del mundo, de la vida mundana. Nahasta etzaitezten paillartekin: [...] ezpere segur behar zendukete mundutik ilkhi. Lç 1 Cor 5, 10 (He, TB, Dv mundu huntarik ilk(h)i, BiblE mundutik atera; Ker lur onetatik urten). [Iauna othoi,] idoki nezazu lurretik eta mundutik, zuri neure aisian, [...] neure adorazionen rendatzeko. Tt Onsa 163. Mundutik arras ilkhirik, mortuetarat, komentuetarat joan izan [dire]. Dh 182. Iduritu zitzaionean Jainkoak deitzen zuela bereganat, athera zen mundutik batere luzatu gabe. Jnn SBi 120. Eztizut eskatzen mundutik idoki (atera) ditzazun; gaitzetik begira ditzazun bai eskatzen dizut. Ir YKBiz 464. Mundukoiak ez zareen ezkero, nik zuek aukeratzean mundutik atara egin zaituedan ezkero, munduak gorroto dautsue. Ker Io 15, 19 (BiblE mundutik atera). v. tbn. Mundutik irten: Ur MarIl 109 (urten). Arr May 128. Mundutik atera: Gco II 2. Bv AsL 94. Inza Azalp 152

adib: beneditano iz./adj. Ipar. Beneditarra. Belokeko Aita Beneditanoen laguntzarekin. Atera zen mundutik eta egin zen beneditano Clunyko komentuan.

mundutik atera 23: Argia 3 (“konstatazioaren mundutik atera eta aspirazioenera pasa behar genituzkeenak”), Elkar (“bere mundutik ateratzeko kapaza den estrategia bakanetakoa”), Deia 3 (“Hantxe zeuden harrizko igluak, aulki txiki eta manta zaharrekin, Jose zeltak mundutik ateratzeko erabili zituen txabolak”), Berria 6 (“Ikuspegia, egia da, pixka bat ezberdina da euskaldun mundutik ateratzen garenona eta besteena, baina beste gauza batzuetarako osagarriak izan ahal gara”), EiTB 9 (“MANEX.-(Bere mundutik aterata) Zer?“), UEU (“Sortzeko modua ere ez dakigu nondik datorkion G. Chillidari, izan daiteke modu erreal batetik etortzea, edo baita bere buru barnean daukan irudimenezko mundutik ateratzea ere”); mundutik irten 5: DiarioVasco 2, Berria, EiTB 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

mundutik atera 22: Berria 7 (“Emakumeak lan mundutik atera eta beren bizitza amatasunean oinarritzeko nahia agertzen da maiz”), Asisko Frantzizko 5 (“Frantzisko ez da mundutik ateratzen, "mundu bat" uzten du, injustizia eta bazterketa sortzen zuen sistematik ateratzen da”), Elizen arteko Biblia 4 (“eta mundutik atera, gaizkiak adimena nahastu eta engainuak arima lilura ez ziezaion”), Oskar Arana (“Deitore, heriotzari mundutik atera gaitzan uzten dion munduarengatik.”), Xabier Olarra (“bestearen gorputz eta arimaz lehenbizikoz jabetzea, eta laguna, berentzat bakarrik izan dadin, mundutik ateratzea”), Iñaki Arranz (“Alfabeto osoa luze iritzita, gutxiagorekin ere ase gaitezke, letren mundutik atera gabe: bokalen hurrenkera dugu horretarako, hau da a, e, i, o, u.”), Paddy Rekalde (“Egun hauetakoa izango duk... aitarenak nire mundutik atera naik...”), Iñaki Heras (“Garaturiko munduak bere irabaziak azpigaraturiko mundutik ateratzen dituela esateak”), Anjel Lertxundi (“Askotan esaten zion bere buruari ez zuela mitologiako erregeak bezala bere gustuko emazte bat zizelatzeko eskubiderik, baina, hala ere, bere heziketa guztiz arrazionalak ezin zuen eragotzi oldartzea eta zakartzea eleen mundutik ateratako emaztearen xalokeria buru-buztanik gabeko haiekin”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa mundu sarreran.