Euskaltzaindiaren Hiztegia
2 emaitza matxarda bilaketarentzat - [1 - 2] bistaratzen.
Aztergaia: matxarda
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | EArau | 2011-05-31 | |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2002-06-12 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
matxarde 1, Izt C (zerrenda batean: "matxardea") eta OEH argitaratuan: Herr 1957 ("Sarde edo matxarde hoik raketaren pareko tresna batzuk ziren"), Ol Ir 27,4 ("Kuperrezko matxarde bat sare irudiz"); matxarda 3, Or Eus ("Lakatz-biltzeko matxarda —bi-ortzekoa— dizu / Garazik etxean aztu", "Gaztain-urtume urtxilarekin egiten dio matxarda; / neskatxa maitez minduarentzat alako zurgiñik aal da?", "Matxarda aaztu zait, bat egin bear didazu"), eta OEH argitaratuan, Ol Ir 35,16 ("Erropa-maia kuperrezko matxardarekin"), ZArg 1958 ("Matxarda bat eskuan artu ta sutan goritzen daukan karaitz potor bati eltzen dio") // Ik. OEH argitaratuan, gainera: motxarda Elexp Berg ("Nungua da neskatilla motxarda belendriñ au?").
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
matxarda 7: R. Murua 2 ("Bitartean matxardak jarri zituzten olagizonak sutan guritzen eta guritu zirenean, artu eskutan ta or joan zitzaizkioten leyon zai zegon legoyari", "Ori esanaz eldu omen zion matxardaz sudurretik ta berotu ederra eman omen zion"), NaturOrienta 1984 (zerrenda batean: "Girtendun orratza, Tanta-kontailua, Matxardak"), Natur/6 ("Zurezko matxarda"), NZ/BBB1 (zerrenda batean: "matxarda / ardatz malgua / karekizko zorroa"), Harluxet HE ("Dekapodoen ordenako itsas krustazeoa, otarrainaren antzekoa, baina aurreko hankak matxarda handiz hornituak dituena"), J. Cillero ("Gorpuaren ahoa, oker-oker egina, zabalik edukiko zuten, aukeran hezurrezko matxardek eutsita imintzio ikaragarria eraginez, eta handik jalkiko zen soinua").
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
matxarda : AB38 2, Euskalterm 24 (pinza), HiztEn (1 elastikotasunez elkarrengandik urruntzera jotzen duten bi besoz osaturiko tresna, hatzez zanpatuz objektu txikiak eusteko edo hartzeko erabilia; 2 bi beso giltzatuz osaturiko tresna, malguki baten indarrez elkartzen diren muturrez zerbait hartu edo eusteko erabilia; 3 Zool. zenbait artropodotan, bereziki krustazeoetan, hurbil daitezkeen bi pieza zurrunez osatutako gorputzadar atzilaria); matxarde : HiztEn (1 bi hortzeko sardea; 2 adar eroriei eusteko euskarria; 3 ik. matxarda), LurE (bi hortzeko sardea; adar eroriei eusteko euskarria) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.
Ahozko erabilerak
Ik. EHHA
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
matxarda : ElhHizt (1 pinza — instrumento; 2 puntal — para sostener ramas abatidas; 3 horca — de dos púas; 4 tenaza — para abrir el erizo de la castaña; 5 Zool. quela; pinza), HiruMila (1 lenguaraz, criticona; 2 tenazas; 3 acial, tenazas de palo para quitar el erizo de la castaña; 4 bidente, especia de azada de dos dientes; 5 apoyo, puntal, horca), Casve EF (1 pinces de bois pour cueillir les châtaignes; 2 fourche; 3 critiqueur), Lh DBF (1 pièces des bois pour cueillir les chàtaignes; 2 fourches; 3 tuteur fourchu avec lequel on soutient un objet qui est incliné et menace de tomber; 4 partie courte et fourchue du brancard d'une charrette; 5 gril à main sur lequel on cuit les galettes de maïs; 6 fourchu; 7 fourchette), DRA (1 bidente, especie de azada de dos dientes; 2 tenazas; 3 tenazas de palo para sacar el erizo de la castaña; 4 rejilla; 5 lenguaraz, criticona; 6 apoyo, horca), PMuj DVC (1 G acial, tenazas para desgranar las castañas, badal; 2 G lenguaraz, criticona — mujer; 3 S apoyo, puntal, sostén; 4 S tentemozo de árboles, rodrigón de ramas abatidas; 5 apretador — Carp.; 6 AN escalera de un tronco con clavijas; 7 emparrillado, parrilla, enrejado; 8 G mari-matxarda mujer pegajosa); matxarde : EuskHizt (*XVII ea., 1847 bi hortzeko sardea // adar eroriei eusteko euskarria), HiruMila (1 acial, tenacillas para quitar el erizo de la castaña; 2 puntal para sostener ramas abatidas; 3 ikus matxarro), EskolaHE (bi hortzetako sardea; adar eroriei eusteko sardea), Lur EG/CE (1 horquilla; 2 tenacillas; 3 puntal) eta EF/FE (1 épingle à cheveux; 2 fourche; 3 pinces, pincettes; 4 étançon), HaizeG BF (fourche, objet fourchu), DRA (1 puntal para sostener ramas abatidas; 2 parrilla de mano en que se cuecen las tortas de maíz; 3 ahorquillado; 4 acial, tenacillas para quitar el erizo de la castaña; 5 tenedor; 6 rejilla; 7 horca de dos púas), PMuj DVC (1 rodrigón, tutor, horquilla, puntal de ramas abatidas; 2 parrilla para cocer las tortas de maíz: matxardean erre emparrillar, asar en parrillas; 3 BN ahorquillado, bifurcado; 4 ANG acial, tenacillas para abrir el erizo de la castaña; 5 L tenedor, trinche, trinchante); matxardetu : PMuj DVC (emparrillar).
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
HitzIrud: "matxarda = pinza".
Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea
testuetan hedatu samarra dirudi -a formakoak; hiztegiak-eta, berriz, bitan banatuak ageri dira.
Informazio lexikografikoa
Kategoria
iz.
Forma baten adiera(k)
bi hortzeko sardea.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "falta dela adierazteko" (1996-06-13)
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (H2.2 / 2011-05-31) Onartu egin da forma, eta bi sarreratan aipatuko da (adierak-eta zehaztea H1.1 lantaldearen esku utziz): "matxarda 1 iz." eta "matxarda 2 izond.: neska matxarda".
Aztergaia: matxarda
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | EArau | 2011-05-31 | |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2002-06-12 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
matxarde 1, Izt C (zerrenda batean: "matxardea") eta OEH argitaratuan: Herr 1957 ("Sarde edo matxarde hoik raketaren pareko tresna batzuk ziren"), Ol Ir 27,4 ("Kuperrezko matxarde bat sare irudiz"); matxarda 3, Or Eus ("Lakatz-biltzeko matxarda —bi-ortzekoa— dizu / Garazik etxean aztu", "Gaztain-urtume urtxilarekin egiten dio matxarda; / neskatxa maitez minduarentzat alako zurgiñik aal da?", "Matxarda aaztu zait, bat egin bear didazu"), eta OEH argitaratuan, Ol Ir 35,16 ("Erropa-maia kuperrezko matxardarekin"), ZArg 1958 ("Matxarda bat eskuan artu ta sutan goritzen daukan karaitz potor bati eltzen dio") // Ik. OEH argitaratuan, gainera: motxarda Elexp Berg ("Nungua da neskatilla motxarda belendriñ au?").
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
matxarda 7: R. Murua 2 ("Bitartean matxardak jarri zituzten olagizonak sutan guritzen eta guritu zirenean, artu eskutan ta or joan zitzaizkioten leyon zai zegon legoyari", "Ori esanaz eldu omen zion matxardaz sudurretik ta berotu ederra eman omen zion"), NaturOrienta 1984 (zerrenda batean: "Girtendun orratza, Tanta-kontailua, Matxardak"), Natur/6 ("Zurezko matxarda"), NZ/BBB1 (zerrenda batean: "matxarda / ardatz malgua / karekizko zorroa"), Harluxet HE ("Dekapodoen ordenako itsas krustazeoa, otarrainaren antzekoa, baina aurreko hankak matxarda handiz hornituak dituena"), J. Cillero ("Gorpuaren ahoa, oker-oker egina, zabalik edukiko zuten, aukeran hezurrezko matxardek eutsita imintzio ikaragarria eraginez, eta handik jalkiko zen soinua").
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
matxarda : AB38 2, Euskalterm 24 (pinza), HiztEn (1 elastikotasunez elkarrengandik urruntzera jotzen duten bi besoz osaturiko tresna, hatzez zanpatuz objektu txikiak eusteko edo hartzeko erabilia; 2 bi beso giltzatuz osaturiko tresna, malguki baten indarrez elkartzen diren muturrez zerbait hartu edo eusteko erabilia; 3 Zool. zenbait artropodotan, bereziki krustazeoetan, hurbil daitezkeen bi pieza zurrunez osatutako gorputzadar atzilaria); matxarde : HiztEn (1 bi hortzeko sardea; 2 adar eroriei eusteko euskarria; 3 ik. matxarda), LurE (bi hortzeko sardea; adar eroriei eusteko euskarria) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.
Ahozko erabilerak
Ik. EHHA
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
matxarda : ElhHizt (1 pinza — instrumento; 2 puntal — para sostener ramas abatidas; 3 horca — de dos púas; 4 tenaza — para abrir el erizo de la castaña; 5 Zool. quela; pinza), HiruMila (1 lenguaraz, criticona; 2 tenazas; 3 acial, tenazas de palo para quitar el erizo de la castaña; 4 bidente, especia de azada de dos dientes; 5 apoyo, puntal, horca), Casve EF (1 pinces de bois pour cueillir les châtaignes; 2 fourche; 3 critiqueur), Lh DBF (1 pièces des bois pour cueillir les chàtaignes; 2 fourches; 3 tuteur fourchu avec lequel on soutient un objet qui est incliné et menace de tomber; 4 partie courte et fourchue du brancard d'une charrette; 5 gril à main sur lequel on cuit les galettes de maïs; 6 fourchu; 7 fourchette), DRA (1 bidente, especie de azada de dos dientes; 2 tenazas; 3 tenazas de palo para sacar el erizo de la castaña; 4 rejilla; 5 lenguaraz, criticona; 6 apoyo, horca), PMuj DVC (1 G acial, tenazas para desgranar las castañas, badal; 2 G lenguaraz, criticona — mujer; 3 S apoyo, puntal, sostén; 4 S tentemozo de árboles, rodrigón de ramas abatidas; 5 apretador — Carp.; 6 AN escalera de un tronco con clavijas; 7 emparrillado, parrilla, enrejado; 8 G mari-matxarda mujer pegajosa); matxarde : EuskHizt (*XVII ea., 1847 bi hortzeko sardea // adar eroriei eusteko euskarria), HiruMila (1 acial, tenacillas para quitar el erizo de la castaña; 2 puntal para sostener ramas abatidas; 3 ikus matxarro), EskolaHE (bi hortzetako sardea; adar eroriei eusteko sardea), Lur EG/CE (1 horquilla; 2 tenacillas; 3 puntal) eta EF/FE (1 épingle à cheveux; 2 fourche; 3 pinces, pincettes; 4 étançon), HaizeG BF (fourche, objet fourchu), DRA (1 puntal para sostener ramas abatidas; 2 parrilla de mano en que se cuecen las tortas de maíz; 3 ahorquillado; 4 acial, tenacillas para quitar el erizo de la castaña; 5 tenedor; 6 rejilla; 7 horca de dos púas), PMuj DVC (1 rodrigón, tutor, horquilla, puntal de ramas abatidas; 2 parrilla para cocer las tortas de maíz: matxardean erre emparrillar, asar en parrillas; 3 BN ahorquillado, bifurcado; 4 ANG acial, tenacillas para abrir el erizo de la castaña; 5 L tenedor, trinche, trinchante); matxardetu : PMuj DVC (emparrillar).
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
HitzIrud: "matxarda = pinza".
Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea
testuetan hedatu samarra dirudi -a formakoak; hiztegiak-eta, berriz, bitan banatuak ageri dira.
Informazio lexikografikoa
Kategoria
iz.
Forma baten adiera(k)
bi hortzeko sardea.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "falta dela adierazteko" (1996-06-13)
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (H2.2 / 2011-05-31) Onartu egin da forma, eta bi sarreratan aipatuko da (adierak-eta zehaztea H1.1 lantaldearen esku utziz): "matxarda 1 iz." eta "matxarda 2 izond.: neska matxarda".
Azkue Biblioteka eta Artxiboa
9:00 - 14:00
Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
