Euskaltzaindiaren Hiztegia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: EZ BESTE (V, G, AN-gip, L, BN; Lar, Añ, H; ez bertze B). Ref.: A; Asp Leiz; Gte Erd 35. a) Aparte de, excepto. "(Todos marcharon), sino yo, sino dos, ni ez, beste guziak joan ziran" Lar. "Menos matarlo todo lo demás ha ejecutado con él, il ez beste guztia egin deutso" Añ. "Excepto esto o aquello, au edo ori salbute, au ez beste guztiak" Ib. "Ni ezbesteak yan zuten, comieron todos menos yo" Asp Leiz. "Mariak ez bertze guziek ongi dakite ori" Gte Erd 35. v. beste (2). Tr. Empleado por Mendiburu y autores guipuzcoanos posteriores; a partir de principios del s. XX (y, en mayor medida, desde la segunda mitad de éste), se encuentra tbn. en vizcaínos. Arritu ziran bat ez beste guziak. Mb IArg I 127. Jauna ez beste Jainkorik ez ezagutzeko. Ub 31. Nere nagusiak zu ez beste gauza guztiak utzi ditu nere eskuetan. AA III 331. Josue ta Kaleb ez besteak Ejipton zeuden. Ib. 297. Judas ez beste edozeñen biotza bigunduko zuten. Lard 443. Il ez beste guzia egin. Ib. 454. Galilea guzia, Jotapatako erria ez bestea. Ib. 540. Veneziaraño igarotzeko bear zutena ez beste guzia utzitzeko. Aran SIgn 74. Ostalariya ez beste guziyak. Sor AuOst 82. Oial saltzallea ez besteak. Ag Kr 94. Bi ez besteak gazte ile-beltzak. A Ardi 107. Aragi, aragi-salda ta arraia ez beste edozein janari. KIkG 64 (KIkV 79 izan ezik). Berak ez beste iñork egin eztezazken arrigarri naiko. Inza Azalp 30s. Gorputzez eta arpegiz ez beste gaiñerakoan azpikoz gora aldatu zaio. Mok 19. Noe ta bere familia ez beste gañerako gizon eta emakume guztiak. ArgiDL 30. Santa Cruzi ez beste guziei kastigu bat eman omen zien. Or SCruz 20. Pantxika ta Apaiz jauna ez besteak. Alz Ram 59. Petersen ez bestiak / Egin zitun ausi. Enb 129. Burua ez beste soñ guztia estaltzen. JMB ELG 70. Neskatxak ez beste lengoak eta Teseu. Zait Sof 132. Nere biotzaren arrenkura ez beste danak beera dijoaz. Txill Let 94. Arrasatearrak ez beste guziak. NEtx Antz 65. Lau ormak ez besteak, etxe osoa [...] erre. Erkiag Arran 157. Etxe-yaunek, zazpik ez besteak, ezetzera yo eudien. Akes Ipiñ 10. Bat ez beste guztiak alkarraitzeko. SM Zirik 33. Kontatzen zituan bera ez beste danak. And AUzta 87. Atera ziren Mayi ez bertzeak. Izeta DirG 122. Brozastarra ez beste guziak auzipe erori ziran. Gazt MusIx 58. Gizakiak ez beste guziak lege oieri [...] jarraitu bearrean arkitzen dira. (Sin det. ni suf. casual). Etzun uste berari orrenbeste gaitz eta kalte egiteko etsairik euki zezakeanik, Piarres ez beste. Etxde JJ 213. Ez ziela miñik eman, mandoari ez beste. Anab Poli 103. Erri aundia, aidetik ez beste, ez nuan ikusi. Anab Aprika 102. Jaungoikoa beltza da, / begiak ez beste. Azurm HitzB 45. b) Otro (...) que, diferente de. Emakume, bere senarra ez beste batekin atzitu zutena. Lard 413. An gelditu zen ertsirik etxeko ez beste izkuntzarik itzegiten zun yenderekin. Or Mi II. Zuk ez-beste sorkari adidun etsai batek ernarazi ta antolarazi zitula. Or Aitork 416. Animadunak, baserridunak, / zaldunak gaituk gu ere. / [...] Euskalerriko odolgarbiko / aitunen seme, eu ez beste. SMitx Aranz 71. c) (Ez bestea(k) y (alena(k)) ez bestena(k), precedidos de adjetivos o sintagmas compuestos de sustantivo y adjetivo (empleados generalmente como insultos), sirven para reforzar la intensidad de la expresión). "Ez beste, ez bestea, más que... . Se emplea para recalcar el adj. calificativo, repitiéndolo. Txoro, ez beste txoro, ¡loco, más que loco! Txoroa, ez bestea!" Asp Leiz2. "Ergela ez bertzea! (B) [...] ergela ez betena! (AN-gip) [...] kirten alena ez bestena (G-azp) [...] ergela alena ez besteena (G-azp) [...] txoro ez beste txoroa (AN-gip) [...] tupina, ez bertzea (BN-lab-arb)" Gte Erd 287.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

1900-1990 aldiko testu "ez beste" lematizatu guztiak 'x-z beste' modukoak dira (ik. ondoan testuinguruak): K. Basabe, Zam, Muj, Txill 2, Goazen Lourdes'a, SMitx Unam, Txill HetaH, F. Zubiaga, J.J. Arrizabalaga, B. Latiegi, I. Begiriztain, Ataño Zigor; PGoen, M. Pagola, J.M. Txurruka, EuskEgoeraIpar, J. Sudupe 2, X. Kintana, Azurm, M. Onaindia, OinEntz/5, Sagardoa, A. Valdes, P. Sastre, J.A. Arrieta, X. Monasterio, L. Izagirre, D. Urbistondo 2, Goiz-Argi 1983 2, ZArg 1974, Hizkuntza/OHO, Ugalde, R. Etxezarreta 2, EHAA 1988, Herria 2000 Eliza 1988, Satr, AKManifestua 1980, ArauErab 1988 // Ez dugu 'alaena, halakoa' indargarri-adierakorik aurkitu.

adib.: beste 5 (Salbuespena adierazten duten testuinguruetan). Hura ez beste guztiak hil zituen. Judas ez beste edozeinen bihotza bigunduko zuten. Jauna ez beste Jainkorik ez ezagutzeko. Nire ona besterik ez du nahi. Nahi izanez gero, ez zuten beren arteko konponketa egin besterik, nork berea jasoz. Zu besterik inor bizi al da? Garai haietan ez bainuen nik Basarri beste lagunik. Jainkoak bestek ez daki.

ez beste : Deia 2 (“Mozorrotuta, bikain mozorrotuta, azaldu ziren Olagarro elkartera bertsolariak ez beste afaltiar guztiak”), Elhuyar (“Haiek ez beste inork ez zuenez uste Kretazeoaren amaieran espezieak asteroide baten talkaren ondorioz desagertu zirenik, adiskide egin ziren”), Elkar (“Eta horrek apur bat atzera eragiten zidan, ia gauza segurua baitzen jai hartan ez nuela topatuko Koldo ez beste inor ezagunik”), Consumer (“prezioetan dagoen konpetentzia, Santanderren ez beste hiri guztietan, sarritan oso eskasa izaten da hiri bereko autoeskola batetik bestera”), Berria (“Hirugarren sailean ez beste guztietan aurretik aritu zen, eta zazpigarrenera iritsi zen bakarra izan zen”), EiTB (“Protesta ekitaldian ezker abertzalea ez beste alderdi guztiak izango dira”)…

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ez beste : Berria (“PPCk ez beste alderdi guztiek deitu dute biharko kontzentraziora”), Asisko Frantzizko (“Coccorano herriko emakume bat ohatilan eraman zuten aita dohatsuaren hilobira; izan ere, mihia ez beste gorputz-atal guztiak ezinduak zituen”), Imanol Unzurrunzaga (“Jauna ez beste Jaungoikoren bati sakrifizioak eskaintzen dizkiona erabat suntsitua izango da”), Elizen arteko Biblia (“Jauna ez beste jainkoren bati sakrifizioak eskaintzen dizkiona erabat suntsitua izango da”), Patziku Perurena (“"alkik zakarrana ez beste guzia garbittu ditek" inguruko azindek, alegia”), Anjel Lertxundi (2 Hermann ez beste guztiok zapata-dendara sartu ginen erakusleihotik”)…

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Gramatikak argitu beharrekoa

Gramatikak argitzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke beste sarreran (eta beste 5 adierako ez beste formadun adibideak azpisarrerara pasatu eta hortik kentzekoak dira).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da ez eta beste sarreretan.