Euskaltzaindiaren Hiztegia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

meñique, petit doigt: eri pitin. Dedo meñique. "Pitin (adj.) se joint au mot erhi pour signifier petit doigt (Hb)" Dv. Nihork ez lezake eman erripitina suan hamar bihiren errateko denbora. Hb Egia. eri txinkar (R-vid, erhi t. BN-mix, S; Dv; eri txingar AN-erro, Sal; erhi xinkher S; e. txinker H (S); erhitxinker Gèze; ehi txinker S). Ref.: A (txinkar, eri); Mdg 163; A Apend (eri txinkar, eritxingar); Lh (xinkher); Lrq (ehi-). Dedo meñique. "Auricularis erhi xingarra" Urt III 202. Naibáda mintzátu / eméngo gisára, / Jaunak enpleátu / dú eri txingárra. LEKop 29. Nere erhi-xingarra. Gy 13. "Jinkua" jüraturik bi erhi txinkherrak khütxatzen deitzo baizik eta egia diula. GH 1932. eri-xingil (erhi x Dv), ERI XIKIL (ergi x. H). "Xingil, précédé de erhi, petit doigt de la main ou du pied" Dv. Erhi xikilla, petit doigt" H s.v. ttipia. Ezkerreko erhi xingilaz. HU Eskual 24-4-1908 (ap. DRA). txikil (H, s.v. ttipi), xikil (L ap. A; H (+ -kh-)). "Erhi xikhila, petit doigt" H. "Pequeño. Erhi xikil, dedo meñique" A. txinkar Dedo pequeño. v. txirkandea. Ene txinkerra beno handiago / ezten zi hau / zertako txilinxau / eztu ezarri toki hontan? Arch Fab 219. txirkandea (det. Lar Sup, Hb ap. Lh (xi-), H (ch-)). Dedo meñique. v. txinkar. Dienean ereztuna ifink txirkandea. "Pondrás el dedo meñique". RS 192. Dienean eraztuna, ifini txirkandea, ta ezkontzea ta agintzea zerurean yatorguz. Otx 79. "Xirkandea (Hb), gros doigt" Lh. kikila (BN-baig). "Dedo meñique" Satr VocP. txipiñi 2. "Txipiñi (S-saug), petit doigt" Lh.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

erhi pututs Eskual (“Herriko laborari gaizoek milika dezatela erhi pututsa”), P. Mac Orlan (“Eskuan, liburu baten gisan, atxikitzen zuen oñoñ untzi bat ideki eta, biribilkaturik, erhi pototsa edoskitzen ari zen haur herabetuari goxokiak eskaini zizkion”). erhi handi P. Mac Orlan (“Bere erhi handiurrena aintzinera bota zuen eta erran, bere ama izendatuz: "Hark"”). erhi ttiki I. Borda (“Bai, maite dut, Astuto! Baina nere bihotza baino maiteago dut, nere bizia baino, nere aitamak baino, eta nere sekretu guziak ezagutzen dituen erhi ttikia baino askoz gehiago”). eri erakusle X. Etxaniz (“Zure anai zaharrenak arroz katilu hori jasotzeko ere ez dira gauza izan, eta zuk, gazteenak, froga egin nahi duzu? – eta eri erakuslea jasoz ohartarazi zion”).

eri pottolo, I. Borda (“Haurretan, igandeetan prediku aulkietan bermatu eta astean oilasko batez ase apezen eri pottoloez trufatzen ginela oroitu nintzen orduan”). eri ttittil 2, I. Borda (“Kostaldeko feminista feminino historikoak oro han ziren, eri ttittila gora c'est délicieux grazioski hustuka, halaber ahots elkorrez hitz egiten zuten lesbiana politikoak, eta, arrahaurretaz hanpuroski kuruka zebiltzan berrogeita hamar emazteen erdian, zazpi gizon”, “Berriak judutar elkarteak xifritu zituen, bigarren mundu gerran Pio-k ez zuelako eri ttittila mugitu Hitlerek kontzentrazio eta esterminazio zelaietan zeraman soluzio finala-ren geldiarazteko edo gaitzesteko”). eri ttiki, Berria (“Haur txikiei eskuko erien izenak erraten zizkieten, adibidez: “Eri ttikia, haren mutila, lanpero, lanpetit eta zorri hiltzailea”). eri kikil, Nora Arbelbide (“Ahurra gogortua, eriak zabal eta makur, eri bihotza besteak baino laburrago eta eri kikila plegatua... Pilotari baten eskuak dituen ezaugarriak erakusten ditu esku moldatu horrek”). eri bihotz, Nora Arbelbide (“Ahurra gogortua, eriak zabal eta makur, eri bihotza besteak baino laburrago eta eri kikila plegatua... Pilotari baten eskuak dituen ezaugarriak erakusten ditu esku moldatu horrek”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

erhi kilil, Herria (“Irujok erhi kililaren hexur ttipi bat hautsirik gantxo egitean, hortan gelditu behar ukan dute, dolorez eta medikuarekin”). erhi luze Herria (Ez duguia ikusi bera ere irri eta klaskaka ikasle baten ateraldi potreta batean bere esku ezkerraren erhi luzeez erdi tapatzen zuela bere aho zeiharkatua, gu ere bere zirtoekin alaituz denbora berean!). eri handi Joan Mari Irigoien (“Aldiz, hik galdu huen eri handia, ez haiek... - eta, harridurazko keinua egiten zidala, erran zidan”, “Baina aski dut apez hartaz, eta, derradan, akabatzeko, ezen egun haiek ezin gogorragoak egin zitzaizkidala, dolorezko dolore hartan eta bakardadezko bakardade hartan murgildurik, neure eri handiaren galtzearen ondorez”), Piarres Aintziart (“Zenbat aldiz erromesak edo historilariak eri handia pausatu ote du Santiagorako bide kurutze honetan?”). eri ttintil Elena Tourayou (“Ez zen altxatu eta ez zion komisarioaren agurrari ihardetsi; eri ttintila ere ez zuen higitu, harrizkoa bailitzan; ondorioz, Inchauspek uste ukan zuen adimena galdua zuela, beste hainbat zaharrek bezala, eta ez zion kasu izpirik eman”. eri ttittil Elena Tourayou (“Eta ez zen irri egitekorik: mextak sutan, kabalak sangreatuak, neskatxak bortxatuak eta umeak urkatuak, harkiek makila ukaldika kalituriko FLNko errebeldeak, soldaduek eri ttittila higitze beharrik gabe”), I. Borda (“Zergatik ez zuen haien salbatzeko eri ttittilik ere mugitu?”, “Irudi zitzaion aski zuela eri ttittilaren altxatzea pulindak oro koro-koroka bere altzoan edukitzeko”). eri erakusle I. Borda (“begia hertsirik, leporat eraman zuen eri erakuslea, alde batetik bertzerat, keinu ezin adierazgarriago batean”, “eta, eri erakuslea goititzen zuela, erantsi zuen”), Xabier Montoia (“Ziurtasun horrek higiarazten dizu eri erakuslea behin eta berriz”), Josu Zabaleta (“Erabat ezabatu zituen, astiro, bere begi hustuez ordu arte grabatuta egonak ziren lekuari begira; eta bere eri erakuslea izandako hezur muturraz pospolo mutur batez hormetan idazten diren argizko marra horiek bezalako hizkiz idatzi zuen”), Jaun Luis Zabala (“galdetu nion Lauaxetari, eri erakuslearekin molde berriko txalet txuri handi bat seinalatuz”). eri zuzen, Aingeru Epaltza (“Zerbitzariak tai-chi egile baten abiaduraz luzatu zuen eskuin eskuko eri zuzena, barra gibeleko ispiluaren gaineko erlojurat”, “Musu-tristeren diosala eskuin eskuko eri zuzena berriz ere barrako ispiluaren gaineko erlojurat behartzeko ahalegin titanikoa izan zen: ordu bata eta bat”, “Seme-alaba bakarra izan, eta horra! - -hilobia, eri zuzenaren jomuga”, “Denak hemen gelditzen zaizkit - eskuin eskuko eri zuzena kopetara eraman zuen“, “Luxe? - galdegin zuen orduan, eri zuzena gure aldera hedatuta”). eri potots Elena Tourayou (“Besoetan zeukan haurtxo pottoloak ere, bere gaztaina koloreko begi handiez behatzen zion, esku bateko eri pototsa murtxatzearekin”, “Orbain hau ikusten duzu? - galdegin zion, eri pototsa matelan trebes iraganez”), Ramuntxo Etxeberri (“'Dégueulasse! ' - ihardetsi zion Ninak irriño prestu zabal batekin --,eri pototsa altxatuz”, “Zure eri pototxaren minak du nerabe hura errealitatetik fikziora pasarazi!”), Piarres Aintziart (“Autobusaren ordua iragana baita, gosturik hoberenean patarra jautsirik, plantatu naiz errepide bazterrean, eri pototsa zeru urdinari buruz zuzendua”, “Zendu aitzin, azken jestu bat bideko salbean eri pototsaz marratu "Aski”). eri potolo I. Borda (“Eri potoloak altxatuz, kontuz, apezek Dohatsu Bihotz Garbiak kantatzen eta kantarazten zuten, telebistako kamera anitzen aitzinean”), Xabier Montoia (“Eri potolo eta irudiz trakets horiek nola higitzen dituen miretsirik hainbat aldiz, alferrik galdua dela deritzozu”).