Euskaltzaindiaren Hiztegia
1 emaitza balazta bilaketarentzat - [1 - 1] bistaratzen.
Aztergaia: balazta
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau54 | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1993-11-11 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
balazta : a) 'freno' 7: B 6 (Otx: "Asto onek, bein, urre ta arri-bitxidun aulkijakaz apaindduta joiazan ainbat eta ainbat zaldi-arin erotsu ikusi ei zittuzan, eta bitxikerijokaz eta ugaletan eta balaztetan eriezan urrezko lokamu ta larrosakaz"; Bilbao IpuiB: "Joko lekuan hamasei zaldi dakusguz errezkadan, zein baño zein aulki, ugal, balazta ta anka-oial dotoreagoakaz apainduta"; Erkiag BatB 4, adib.: "Ikasten asibarriak ba ekien ba; frenukada latzak zerga berezia eben. Balazten gomatxuak erre-usaiña sortzen ebenaz batera, ikaslearen sakelean bere, zigorraren errea ta zauri-igurtzi minberea izan oi zan"), EB 1 (MEIG: "Bertako erakundeak edukitzeak, alegia, baduela ikuskizunik hizkuntzaren iraupenarekin, balazta gisa besterik ez bada"); b) balezta (eta -les-, -ll-) 'ballesta' 3: IE 2 (ES: "Nahi diozue thiratu zuhurtziaren xedari? banda zazue Apoloren balezta"; Zerb IxtS: "Esau, har zaitzik hire baleztak, hoa ihizirat eta ekharradak maite dutan ihiziki zerbeit"), G 1 (Berron Kijote: "Ezpatak gora jasoak, rodelaz babestua bata, ta burukiaz bestea, eta ain bere-berean euskaldunaren mandoa, urrutitik (ballesta-tiroarenatik) ezagun zitzaion alkilerrekoa zana"), eta OEH argitaratuan gainera: Urt Gen 21,16 ("Hala goan izan zen, eta Iarri zen aitziñaz aitziñ, (...) urrun balesta aurthik kolpebat bezala"), AR ("Balezta sobera thiraka <thiraza> hausten da, eta ispiritu sobera laxua andeatzen"), Izt C ("Gipuzkoako mendi-mutil gudariak oizerabitzaten armak ziran ballestak, lanziak, gezia eta dardai eta pordon andi erpiñetan burni-zorrotzdunak"); eta balazta 1 (Dv Gen 21,16: "Eta goan zen eta jarri balazta tiramen batean"); baleztari IE 3 (EZ Eliç: "Gero hek dituzte bere / Defensa aldaketan, / Nola baleztari onak / Fletxak bere eskuetan"; Hm 2: "Nola baleztari onak, / tragazak eskuetan") eta OEH argitaratuan gainera: Saug ("Baleztari gaixtoa, gezurti"), Arzam ("Gastean Balestaria"); c) ballesta 'cesto para llevar maíz' G 1 (JanEd: "Naiz dala zesto eta / orobat ballesta, / ez da, nere jendeak, / umeen josteta") // Ik. gainera OEH argitaratuan ballesta 'torpe, grosero': Ezale 1897 ("Gero [neskatxa] utzi, lasai, basi lastaira, banarrota, ballesta, zarabanda, izatera bat etortzen dan bidea, oik dira") eta testu-lekutasunik gabeko beste adierak (horca de perros; trampa para coger topos; palo que sostiene las extremidades de una res muerta y extendida) eta baleztadun, baleztagile, baleztatto, baleztatxo.
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
balazta (eta balazta egiñ) 'frenoa' adierako 13: B-G 4 (Erkiag BatB 3, adib.: "[Bizikletak] balazta onak al ditu?"; PMuj Mendi: "Nik ere lagunduko nien; kontuz ordea, ta noizean bein balazta egiñaz"); EB 9 (Elhuyar, TeknolMekan 8, adib.: "Zapatadun balaztak", "Diskodun balaztak"); balaztaketa EB 2 (Elhuyar: "Azeleraziotan eta balaztaketatan momentu eragozlea abiadurarekin nola aldatzen den kontutan hartu", "Balaztaketa mekanikoa ala kontramartxa bidezkoa egiten den kontutan hartu"); balaztada EB 1 (I. Aldabe: "Zuzenki, uraren oldarren menpe dauden lekutan, sahatsez (Salix sp.) eraturiko banda bat aurkitzen da, zeinak, uholdeen aurkako lehen 'balaztada' diren"); balaztapen-erradiazio EB 1 (J.M. Barandiaran: "Bertan tentsio altuz azeleraturiko elektroiek anodo finko edo birakor baten aurka talka egitean balaztapen-erradiazioa igortzen dute"); balezta: a) (eta ballesta) 'arkuaren antzeko arma' adierako EB 2 (J. Kalzada: "jainkoaren borondatearen interpretatzaile bere burua eginik, apostoluak lantza, balezta, habaila eta bonbardaz horniturik bidaltzen ditu gurutzeratuaren alde predikatzera"; A. Arejita: "Batzuetan tresnagintza hau zailagoa zen, eta nagusien laguntza behar zen horretarako: goitiberak, kometak, ballestak, kolunpioak... egiteko"); b) 'malgukia' adierako EB 1 (Kalkulua: "Balezta batean karga baten oszilazioak aztertuz, oreka-posizioarekiko y desbideraketaren formula denboraren funtzio bezala lortzen dugu") // Cf. gainera: balizta BAO 1992 ("Lakioa eta amuak erabiliz, baita ere era guztietako segada eta zepoak, saihets gisakoak, olga edo balizta motako sareak, naza edo segada motakoak barne"); balista (L. Dorronsoro: "Zingiratxoko uretan, kolore biziko arrai bikañak dabiltza igeri. Emen, balista bat ari da bizkor, itxas-belar baten adarra marraxkatzen. Onen buruak, pailaso batena dirudi"); baleztarrain EB 1: M.A. Unanua ("Baleztarrainak familia tropikal bat osatzen dute").
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
balazta : DFrec 1, AB38 21 ('freno'), HiztEn (1 abiadura moteltzeko mekanismoa; 2 arku-moduko eragozgarria; eta esku-balazta (AS), LurE (martxa leuntzeko aparatua), Euskalterm 54 ('freno' itzuliak); frenazo : DFrec 1; freno : DFrec 3, AB38 11, AB50 2, Euskalterm 14; frenu : DFrec 1, AB38 2; balaztada : AB38 3 ('frenazo'), HiztEn, Euskalterm 2; balezta : AB38 3 ('ballesta' itzuliak), HiztEn (1 arma zaharra; 2 orrizko malgukia; 3 Ik. balazta), LurE (arma zaharra), Euskalterm 14 ('ballesta' itzuliak); balaztaketa : AB38 5, HiztEn, Euskalterm 3; baleztari : HiztEn, LurE; frenagailu : AB38 1; baleztarrain : HiztEn, LurE, Euskalterm 2 // eta Euskalterm: frenaketa 3, frenatzaile 1, balaztagarri 1.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
balazketa : HiruMila (frenado; eta balazketa-erradizazio: AS), ElhHizt; balazta : EuskHizt (galga), HiruMila (freno), ElhHizt (1 freno; 2 horca), ElhHizt (1 freno; 2 horca), EskolaHE (galga; autoen malgukia), Casve EF (frein), HaizeG BF (frein), Lh DBF (1 arbalète; 2 frein; 3 entrave pour empêcher les porcs de défoncer les haies. ik. balesta), DRA (1 brida, freno; 2 ballesta: arma; 3 traba triangular; 4 cesto para llevar maíz), PMuj DVC (1 trabanco, horca, etab.; 2 cesto para llevar maíz; 3 ballesta, balista; 4 freno, bocado de las caballerías); balaztada : HiruMila (frenazo), ElhHizt, PMuj DVC (frenazo); balaztari : Lh DBF (tireur à l'arc), PMuj DVC (arquero); balaztatu : EuskHizt (galgatu), HiruMila (frenar), ElhHizt (frenar), EskolaHE (balazta, galga ezarri), Casve EF (freiner), HaizeG BF (freiner), Lh DBF (freiner), PMuj DVC ((re)frenar, etab.); balaztatze : EuskHizt, HiruMila (acc. de frenar); balaztu : DRA (enfrenar); balesta : HiruMila (1 torpe; 2 horca), Lh DBF (1 tribart, sort de carcan...; 2 flèche, dard; 3 arbalète, boliste; 4 fourche en général; 5 piège à taupes), DRA (1 torpe; 2 horca), PMuj DVC (1 horca, trangallo, traba que se pone a los animales; 2 dardo); balestra : DRA (1 dardo; 2 trama para coger topos), PMuj DVC (1 ballesta, ballista; 2 trampa, lazo, etab.); balezta : EuskHizt (1 arma zaharra; 2 arku moduko eragozgarria), HiruMila (1 ballesta: arma; 2 ballesta: de las ruedas), ElhHizt (1 arm.: ballesta; 2 teknol.: ballesta; 3 ik. balazta; 4 camal), EskolaHE (arma zaharra), Lur EG/CE (ballesta) eta EF/FE (baliste, arbalète), Casve EF (1 arbalète; 2 piège à taupes), DRA (1 traba en forma de aro de ballesta...; 2 ik. balestra), PMuj DVC (1 ballesta; 2 venablo; 3 freno; 4 trangallo; 5 callejo, etab.; eta balezta-gertutze (empulgadora), balezta-pilo (ballestería), balezta-zai (ballestero), balezta-zulo (ballestera)); baleztari : EuskHizt, HiruMila (ballestero), ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE (ballestero) eta EF/FE (arbalètrier), PMuj DVC (ballestero, etab.; eta baleztari-buru, baleztari-talde, baleztari-etxe); baleztarrain : ElhHizt, EskolaHE, PMuj DVC (pez ballesta); baleztatu : EuskHizt (galga ezarri), HiruMila ik. balaztatu, PMuj DVC (1 emballenar; 2 (en)frenar; 3 ballestear); baleztatze : EuskHizt; baleztra : Casve EF (1 arbalète; 2 piège à taupes), PMuj DVC (horca, etab.); frenatu : HiruMila ik. balaztatu // eta PMuj DVC: balaztaldi (ballestada), baleztada (ballestazo, etab.), baleztagile (ballestero) baleztaile (emballestador), baleztegi (ballestería), balezt-eiza (ballestería).
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'frenoa, galga'
Informazio lexikografikoa
Forma-adieren gurutzamenduak
'freno, galga' (cf. balezta)
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I102]: "'freno' forma erabilia izan arren ez litzateteke sinonimotzat eman beharko" (1995-01-10)
Azkue Biblioteka eta Artxiboa
9:00 - 14:00
Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
