Euskaltzaindiaren Hiztegia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: -TIK HASIRIK. Desde, empezando por... (hasta). v. -TIK HASI ETA. Tr. Usado por autores septentrionales desde Leiçarraga, al Sur lo hallamos en Iztueta, Uriarte y Orixe. Bata berzearen ondoan ilkhiten ziraden zaharrenetarik hasirik azkenetarano. Lç Io 8, 9 (He zaharrenetarik hasirik). Dei itzak langileak, eta paga iezék alokairua, hasirik azkenetarik lehenetarano. Lç Mt 20, 8 (TB hasirik azkenetarik lehenetaraino, Dv azkenekoetatik hasirik lehenbizikoetaraino, Ip azkenetarik hasirik lehenetara, Ur asirik azkenekoetatik lenengoetaraño). Hasirik azken ethorritarik manu hau konplitua izan zen. Lg II 196. Sofritzen du bere gorphutzeko pharte guzietan, [...] burutik hasirik, itzez zilhatuak dituen zangoetarainokoan. Jaur 152. Zeintzubek izendatuko ditudan bakotxa beren saillari darraizkiola Eliztarretatik asirik. Izt C 460. Hasirik Jesüs-Kristen Bikaritik [...] basa bazterretako azken artzañetaradrano, aphezguan direnak oro kargaturik dira Errelijioniaren [...] hedatziaz. CatS V. Gisa ere da, aphezetarik hasirik, herriko buruzagi, etxeko jaun, beren burua zerbeit daukaten zahar eta gazte guziak, dohazin orduan errebotera. Zby RIEV 1908, 84. Guduak iraun zuen zazpi orenen ingurua, goizeko hamar orenetarik hasirik, arratsaldeko bortz orenak artino. Elsb Fram 78. Eta horra non, orai beretik hasirik, jende guziek deituko nauten dohatsua. "Ex hoc beatam me dicent" (Lc 1, 52). Jnn SBi 38. Haurtasunetik hasirik hartze ona bide zuen. Ib. 148. Soinekoetarik ezagun bertzalde, ezen oro kolorezkoak dituzte, espartinetarik hasirik. JE Bur 26. Eta [burraso] biek badute / maite ostatia, / Zoin den deitoragarri / haurren estatia, / Ogitikan hasirik / Heien miseria. Etcham 181. Ontatik berriz, ondorioka artzeko ahalera, mailla ontan baitago irizpidea, zentzuetatik asirik. Or Aitork 176. Denak ados ziren erraiteko mereximendu handiak bazituela, deusetarik hasirik, hein hartarat heltzeko. JEtchep 52. Tudelatik hasirik, Bastidaraino eta Hazparneko hegiraino hedatzen zituen bere hegalak Nafarroako Erresumak. [...]. Zorigaitzez, handiago eta azkarragoa izana zen, bere zituelarik Ondarrabiatik hasirik, Bilbao eta Gazteizerainoko eremuak. Ardoy SFran 36. Ez da harritzeko lohia gora igaiten bazen... portuan erdi-lo zauden untzietarik hasirik gain gaineko gazteluraino! Ib. 184. Bide horretan barrena abiatuz gero, honela ikusten ditut nik mailak, premiazkoenetarik hasirik. MIH 100. (-tik hasirik eta). Eta othoitzik khartsuenetan zaraman handik hasirik-eta, biharamun eguerdirainoko denbora. Jnn SBi 86. (-(e)an hasirik (eta)). Irakasten ari dela Iudea guzian, Galilean hasirik hunadrano. Lç Lc 23, 5. Iob saindiaren gorpitza, aztalian hasirik haren buru tinira draño, ezkabia, tiña [...], zakhar lodi batek hartu zian. Tt Onsa 52. S. Louis Franziako erregiak, maxima eder eta saindu haur pratikatzen zian bere akzione orotan bere gaztetarzunian hasirik hil artino. Tt Arima 54. Etxiak dirade barreiat, / Zolan hasirik gaiñialat. 'Les maisons sont dispersées / De bas en haut'. Casve SGrazi 77.

def: [s.u. haste] -tik haste Ipar. -tik hasirik. Ordutik haste, era horretara zituzten egin elizak. Luzaidek izan du denbora horietako herri handiek bezainbat ikusgarri, eiheretatik haste.

-tik hasirik 11: Berria 4 (“Behar dauzkigu eman guri eta gure adiskideeri: 5.000 kanoi, handienetarik hasirik; 30.000 mitrallus”), Euskaltzaindia 3 (“Euskal Herriko ekialdeko eta Nafarroako euskaldun anitzek ere bigarren silaban kokatzen dute azentua, baina eskuinetik hasirik”), Jakin (“Hogeita deitu programa berritik hasirik, ikusiko dugu zer-nolako ausartzia ukan duten Iparraldeko lau dantzarik eta bederatzi emazte antzerkilarik”), Argia 2 (“froga egiteagatik hasirik belar sail handiagoa moztu zuen batere zaratarik gabe, gasolina erre kiratsik gabe… eta, harrigarria, gehiegi nekatu gabe, aitzurrean arituta baino askoz gutxiago”), UEU (“XX. mendeko bi mundu gerra eta Espainiako gerraren ondotik hasirik 1980 ingurura arte luzatzen da Euskal Herriaren garai jakin bat, aipatutako gerra horiek sakon markatu dutena”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

-tik hasirik : Herria 22 (“Herriarena lehiaketa Pilotaren adiskide besta goxoa zuen, eguerditik hasirik bazkariarekin, kantu eta omore onean”), Jose Morales (“Bazkalosteko lo-kuluxka egin ondoren, ura eskatu zuen, eta oso denbora luzean aritu zen bi masailak xaboiz igurtzitzen, barruko aldetik mihiaz gogorturik eusten ziela; hurrena, ostatuko morroiaren besaburutik eskuoihala hartu, eta alderik alde xukatu zuen bere aurpegi guria, belarrien atzetik hasirik eta morroiaren aurpegira bertara bi hats-bafada bota ondoren”), Elizen arteko Biblia 3 (“Merariren semeak: Mahli eta Muxi. Hauek dira Lebiren leinuko senitarteak, beren arbasoengandik hasirik”), Michel Oronoz 4 (“Baigorrin, Jondoni Joani suaren inguruan Andre dena Mariaren litaniak kantatzen dituzte, baina gibelka bezala, azken agurretik hasirik eta biharamunean, sainduaren bizarrak bilatzen dituzte hautsetan"”), Jean Baptiste 2 Etxarren (“Orduan ere bazitekeen zerbait: herri guziak berritarik egin behar; jendeek berriz hasi behar biziaren egiten, aterbeetatik hasirik!”), Migel Angel Mintegi (“Gero mihi muturra poliki-poliki pasatu zuen ezpain mamitsuetatik, ertz batetik hasirik bira osoa emanez, lizunki begiratzen ziola”), Xipri Arbelbide 2 (“Ez dira uste gabetarik 19. mende hondarrekoak Baionako katedraleko dorreak eta horien ondotik horrenbeste elizetan eraiki diren dorre luzeak, Hazparneko eliza berritik hasirik Atarratzekora, Uztaritze, Donapaleu, Maule, Heleta, Uharte, Eiheralarre, Larzabale eta beste, zenbait botaiak izanak geroztik.”), Joan Mari Irigoien 2 (“bertze hamaika kontu ditut kontagai: ordea, nola osaba ez baitago bere osotasunean ulertzerik prezeptore jaun Marcel Dibarsororekin izan zituen harremanen berri jakin gabe, hala, uste dut ezen hauxe izan daitekeela don Frantziskoren ondotik izan genuen prezeptorearen presentazionea egiteko mementua, haren iturburutik eta haren erroetarik hasirik”), Pello Salaburu (“Nik ez dut zalantzarik, globalizazio mundu honetan, Ameriketako Estatu Batuetako bizimodua gainbehera nahitaez datorkigun honetan, hizkuntzatik hasirik denak berdindu nahi gaituela, ez dut zalantzarik, diot, horren aurrean euskalduna sentitzea, euskalduna izatea eta euskaraz mintzatzea dela gure nortasunari egiten diogun ordaindu ezineko opari eder bat”), Juan Garzia (“Panteoi katolikoko santuen zerrenda pasatzen hasi zen, egunekoetatik hasirik”), Piarres Aintziart (“Ximunekin zeharkatu nuen Kale nagusia, erromesen aterpetik hasirik Arga ibaia gainditzen duen zubi ederra hartu arte”), Isabel Arrigain (“Eta egiaztatze hori lehena izan zenez, horren arabera antolatu zen ikerketa zientifiko osoa hizkuntzaren eremuan, grekoetatik beraietatik hasirik”), Filosofiako gida (“Topikoen helburua edozein arazoz argudiatzea da, probabilitate handiko premisetatik hasirik”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Egitura lexikalizatua da eta azpisarrera gisa jasotzekoa, -tik haste bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa hasi sarreran.