Euskaltzaindiaren Hiztegia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

legal 1: Bordel ("Benedika ditela armada legalak, biba Alfonso eta haren jeneralak"); legalki 1: CatLan ("Legalki heen undar borondaten konplitzia").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alegalizatu 1: ArrPress 1989 ("zentzuen nolabaiteko desagerketa ontzat ematen du eta era horretan tortura alegalizatzen du"); ez-legal (+ ezlegal) 2: UZEI ("ideien zigor legala eta ez-legala elkarrekin ibili ziren"); ArrPress 1989 ("gasa etxe komunitate batek erosi ondoren, etxeetara banatzean, komunitateak gasa berriz egiten du, hau ezlegala izanik"); ilegal 12: P. Sastre 2 (adib.: "Bestea bost urte beranduago etorri huen, ilegal, legez itxi bait zen inmigrazioa"); Habe 1983 ("Irrati libreak: ilegalak baina bizirik"); Egin 1986 ("Ezin izan dute, beraz, ETB-2 ilegaltzat jo"); Azurm ("'biolentzia zuzengabekoa da hortaz' inmorala eta ilegala, biak izatearen zentzuan"); EKB ("Gasteizko Gobernuak bideratutako euskara legea gainditzen duenez ilegaltzat jo eta errekurritu dituzte"); Egin 1992 2 ("Hau ilegala da zeren beraiek ez dira inor eskubide hori ukatzeko"); Egin 1995 5 (adib.: "futbol-zelaian simultaneoki sar daitezkeen jokalarien kopurua mugatzen duten arauak ere ilegalak direla adierazi dute epaile komunitarioek"); ilegalitate 2: Egin 1989 ("Idazkari horri udal postua ukatzean ilegalitatearen bideetan sartu da alkatea"); J.L. Goikoetxea ("eta herri honetan ez da agintea duenik ilegalitate hau konpon dadin arduratzen denik"); ilegaltasun 1: M. Lopez ("legaltasuna eta ilegaltasuna izenez ezagutzen diren bi errealitate arbitrario horien artean muga estu fin bat besterik ez dago"); juridiko-legal 1: I. Uria ("dauden legeen birplanteiamentu batera iritsi beharko dik memento batean, egitura juridiko-legal horren aldaketa esijitzeraino"); legal 46:X. Kintana ("akordatutako konpromezuák, aurretiko lege judizialen iraupenean zuten haien adierazpena, bai eta feudalismoaren forma legalen kontserbatze errespetoz beteriko hartan ere"); Habe 1983 2 (adib.: "Gaurregun legalak dira"); A. Pagola 3 (adib.: "oztopo guztiak ez dira legalak"); VozEusk 1984 ("Hego Euskadin argitaraturiko lehen diska legala 1977koa izan zen"); F. Juaristi ("Bere burua beltzatzat hartu zuen, paper legal guztietan beltza zela adieraziz") KultUrtekaria 1985 ("Bigarren esparru bat dugu posibilitate legal guztiak bururaino eramatea"); UZEI 3 (adib.: "erreserba legala"; "erlijioa, gerra, ideien zigor legala eta ez-legala elkarrekin ibili ziren"); E.L. Adan ("langileak kanporatzeko oztopo legalak"); Egin 1986 2, 1988 3, 1992(adib.: "Iraultzaile nahiz atzerakoiak bitarteko legalak erabiltzen dituzte"; "Estatu españolaren hizkuntz egituraketa legala"; "Ez dute bide legalera jo"); GAO 1989, 1990, 1991 ("Langileen Estatutoan eta indarreango arau legal osagarrietan ezarrritakoari jarraituko zaio"; "egitate horren eraketa legala eta beronen I.F.Z. kreditatu beharko du"; "Lagapen, banakideketa eta urbanizazio betebehar legalak betetzeko epea"); Elhuyar ("Erreserba legalak"); Deia 1990 eta 1991 ("alternatiba legalen diskurtsu ofiziala"; "Ezartzen diren minimo legalak ez dira betetzen"); M. Bujanda ("Aitorpen legalik ez du"); EHAA 1990 ("1984 Legean aurrikusitako gaieztasun eta inkonpatibilitate kasua legalen batetan sartuta ez dagoenaren zinpeko deklarazioa"); EKB ("Arazo legalak 1989ko otsailaren 5ean hasi ziren"); Egunk 1991 3, 1994 2, 1997 2 (adib.: "errepublika bakoitzak nazioarteko funtzio batzuk Komunitateari utziko lizkioke bere borondatez, Jugoslaviaren jarraitasun legal eta politikoa mantentzeko"; "Cesar Manzanos Bilbao elkarteko ordezkari legalak adierazi zuen"; "Espainiako Auzitegi Gorenak legaltzat jo du urtegia""); A. Eizagirre 2 (adib.: "prentsa legalak ematen ez zuen informazioa eman"); I. Aranbarri ("Legalak izango dira horregatik?"); M. Karrera ("testu legalak, notarioen protokoloak, artxiboak eta epaitegiek eman dituzten erabaki eta epaiak aztertu"); Gipuzkoako flora 2 (adib.: "hainbat xedapen legaletako datuak bildu nahi izan ditugu hemen"); Bakearen DK ("Hirugarren faktorea, sexu berdintasunerako aldaketa legala") A. Sokarros ("eskumen legalak emateko magistratuei, atentatuak aurretik eragoztearren"); Baleike 1996 ("Herri indigena oso ona da, legalak dira"); legalismu 1: Gil Bera ("Alde batetik politikarien legalismuak, bestetik euskaltzaleen folklorismuak"); legalista 2: J.R. Etxebarria ("Ez zarete asko harrituko ?...? errektoretzarako taldeak jarrera legalista-posibilista duela uste badut"); Egin 1988 ("AEK desagertzeko ahalegin haundiak egiten ari dira Jaurlaritza eta Nafarroako Gobernua, ebazpen, dekreto eta abarreko neurri legalistekin"); legalitate 13: Zabal 1976 4 (adib.: "Burges legalitatea ez dela hautsi, eta ez dela sozialismaren legalitatea ezarri");J. Sudupe ("Demokrazia burgesaz eta legalitateaz baliatzen jakin behar da"); Azurm 3 (adib.: "Atzo, legalitatean ibil zedin Alderdia, sortu behar zela, enpeinatu zirenenak, abstenzioa esijitzen ari dira"); Hemen 1987 2 (adib.: "legalitateari atxekitzen zaiona mantendu duela azpimarratu zuen"); A. Iban ("beti egon gara legalitatearen barruan"); Elhuyar ("Legalitatetik at edo klandestinitatean egiten dena"); UZEI ("asko dira haren epaiak, indarreango legalitatearen interpretazio formalista bategatik beren tutoretza judizial efektiborako eskubidea zapaldurik ikusi dutenei anparoa ematen dietenak"); legalizatu 4: Urraspide 1982 ("hiru herrialdeek sorturiko E.H.N.E.-U.G.A.U izenarekin 1981.go Maiatzaren 29-an legalizatua"); ArrPress 1989 2 (adib.: "ez diete kaldera hori gasarekin enpalmatu, legalizatu gabe dagoela esanez"); I. Arruti ("prostituzio legalizatu eta erregulatuaren aukera dute"); legalizazio 10:ZArg 1974 6, 1978 (adib.: "horixe hain xuxen: legalizazioa"; "Beren har zezatela legalizazio alderdia"; "erretorearen eskuetara ipini zituan legalizazio paperak"; "gurasoak joan zitzaizkion legalizazio problema bere gain har zezala eskatuz"; "Administraritza aldetik oztoporik ez dugu izan bainan beti ere legalizazioak luzatu egin digu"); X. Letona ("zortzigarren kurtsoan izan zen ikurriñaren legalizazioa"); EKUrtek 1984 ("oraindik zazpi ikastola legalizazioaren zain zeudela ezagutzera eman zen"); Goiz-Argi 1984 ("ez da legalizazio goraberagaitik bakarrik"); legalki 8:F. Ibargutxi ("Legalki kendu dituzu zuren gainetik akusazioak"); Aizu! 1988 ("'legalki' emititzen hasi dira");BEO 1990 2 (adib.: "bata zein bestea delarik ?...? hauek legalki ordezkatuko dituen pertsonak"); Ene Bada! 1990 3 (adib.:" Apirilean sortu zen legalki Urtatza"); A. Iban ("Legalki onartua den ala ez zalantzan jarri diogu"); legaltasun 3: UZEI ("Legaltasuna bera, 'nomos' edo hiriko legea, konbentzio bezala ageri da naturaren aurrean"); Egin 1986 ("azkenengo egunean hasi zen martxan EITBko telebistaren bigarren kanala, Gobernu zentral eta autonomoaren artean bere legaltasunaz ezadostasun ugari eragin dituena"); M. Lopez ("legaltasuna eta ilegaltasuna izenez ezagutzen diren bi errealitate arbitrario horien artean muga estu fin bat besterik ez dago"); politiko-legal 2: E. Arana ("egungo ordenu politiko-legalaren baitan oreka eta akordioa ekarriko dituzten egoerak deduzitu daitezke").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ez-legal : Euskalterm 1; ilegal : AB38 1, AB50 3, Euskalterm 8; ilegalizapen : AB50 1; ilegalki : AB50 2; ilegaltasun : Euskalterm 2; legal : DFrec 30, AB38 2, AB50 7, HiztEn, Euskalterm 31; legalidade : DFrec 3; legaliki : DFrec 3, HiztEn; legalismo : HiztEn, Euskalterm 2; legalista : DFrec 1, HiztEn, Euskalterm 1; legalitate : DFrec 10, AB50 1, HiztEn, Euskalterm 1; legalizapen : DFrec 2; legalizatu : DFrec 13, AB50 1, Euskalterm 1; legalizatze : DFrec 1; legalizazio : DFrec 19, AB38 2, AB50 2, Euskalterm 3; legaliztatze : DFrec 1; legalki : AB38 1, AB50 1; legaltasun : DFrec 2, HiztEn, Euskalterm 3 // Ez ditugu aurkitu ap. LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ilegal : ElhHizt, HiruMila; ilegaltasun : HiruMila; legal : ElhHizt, HiruMila; legalismo : ElhHizt, HiruMila; legalista : ElhHizt; legalitate : HiruMila; legalizazio : ElhHizt, HiruMila; legalkeria : HiruMila; legalki : ElhHizt, HiruMila; legaltasun : ElhHizt, HiruMila // Ez ditugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

legal 262: Berria 87, EiTB 152, Argia 23; legezko 306. // legal 1404: Aizu 11, Argia 214, Berria 407, Deia 3, Deustuko Unibertsitatea 3, DiarioVasco 50, Europar Batasuna, Euskal Herriko Agintaritza 9, EiTB 414, ElCorreo, Elhuyar 23, Elkar 61, Erlea, Consumer 29, Espainiako Gobernua 8, Goiena 7, Jakin 39, Karmel, Laneki 24, UEU 81, Uztarria 5.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: legal : Berria 230, Herria 4, Itxaro Borda 8, Rafa Egiguren 6, Juan Martin Elexpuru 6, Joseba Sarrionandia 3, Iñaki Mendiguren 4, Edorta Jimenez 4, Joxe Azurmendi 4, Esteban Antxustegi 4, Unai Iturriaga 3, Ramon Saizarbitoria 3, Lopez de Arana 2, Karlos Zabala 2, Alberto Barandiaran 2, Ramuntxo Etxeberri 2, Antton Olano 2, Iñaki Zabaleta 2, Luis Elberdin 2, Bego Montorio 2, Paddy Rekalde 2, Filosofiako gida 2, Iñaki Heras 2, Fernando Rey 2, Amaia Lizarralde, Pako Aristi, Bernardo Atxaga 3, Patxi Zubizarreta, Asisko Frantzizko, Joxemari Iturralde, Juan Garzia, Pello Salaburu, Anton Garikano, Xabier Amuriza, Joxean Agirre, Juan Kruz Igerabide, Pablo Sastre, Josetxo Azkona, Xabier Arregi, Joseba Zulaika, Jon Alonso, Xabier Montoia, Xabier Olarra, Pablo Sastre, Jokin Urain, Joan Mari Irigoien, Xabier Paya, Xipri Arbelbide, Pello Zabala, Jokin Muñoz, Joxe Azurmendi, Jean Baptiste Etxarren.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

alegal adj. Legearen babesik edo debekurik ez duena, baina zuzenki legearen aurkakoa edo ilegala ez dena. Hego Euskal Herrian alegala da zerbitzu hori; Ipar Euskal Herrian, aldiz, ilegala. // ilegal adj. Legearen kontrakoa, legez kanpokoa. Droga ilegalak.

Mailegu isiltzekoa edo gaitzestekoa da, ordain egokia duenez

normalean, aski dira lege-x, legezko, legeztatu bezalakoak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta jasotzekoa ilegal, alegal formekin egin den bezala (aurreko aztergaian proposatu genuen sartzea, legalki forma aztertzean).

Izenondo erreferentzialak

-al izond. erref.