ate1
1 iz. Harresi, horma, pareta edo kideko batean, alde batetik bestera igaro ahal izateko irekidura. Ate hori igarotzen duena. Ate gain batean josita. Atez ate ibili. Ate txakurra. Sarrera atea. || Astiro, egongelara joan zen bera ere; atepean gelditu zen zigarroa erretzen.
2 iz. Ate batetiko igarobidea ixten edo irekitzen duen orria edo orri bikotea. Ahal bezala autoko atea ireki nuen. Atea itxi eta ezer esan gabe alde egin nuen. Atea zabaltzeko giltza. Burdinazko atea. Ate nagusia. Ate isil batetik. Bi alderdiko atea. Ate langa. Ate morroiloa. || Agure txikia izan zen lurrean makurtu eta atepetik begiratu zuena. || Zenbat ate, hainbat maratila.
3 iz. Solairu bereko etxebizitzetako bakoitza. Ezkerraldeko hirugarren atean bizi da.
4 iz. Zenbait kiroletan, bi zutoinek eta langa batek eratzen duten ate modukoa, tantoak egiteko, baloia edo pilota sartu behar den tokia. Batek, hortaz, baloiak lapurtzen ditu, eta besteak, baloi horiek aurkariaren aterantz bideratzen. || Etxeitak baloia atepetik atera zuen 83. minutuan. Atepean ikusgarri aritu zen greziarren atezaina.
5 iz. Mendi arteko igarobidea. Geroztik Errolanen Arraila deitzen diote harkaitzean naturak zizelkaturiko ate gaitzari.
6 iz. Zerbait iristeko bidea. Zeruko grazia guztien atea Ama Birjina dela. Oi gure etxe maitea, oroitzapenez betea, zorionaren atea! Bake iraunkor baterako atea.
7 iz. zah. Kanpo, landa. (Leku atzizkiekin, singularrean). Barrutik gogoeta gaiztoak eta atetik etsaiaren erasoak. Atetiko seinaleak.