<< Hasiera

5.3. AZKAINE           <ENTZUTEKO EGIN HEMEN KLIK>

Gurdia, orgak eta lerak

Azkaingo lekukoak azaltzen digunak geolinguistikan ezaguna den fenomeno baten berri ematen du: isoglosa deitu ohi da bi fenomeno linguistikoren muga zedarritzen duen lerroa; hemengo kasuan, ezaguna da gurdi eta orga hitzak geosinonimotzat hartuak izan direla euskal eremuan, erran nahi baita bi errotako ohiko ibilgailua, Bizkaian ‘burdi’ edo ‘gurdi’ deitzen dela, eta aldiz ‘orga(k)’ Zuberoan eta Nafarroa Beherean. Bi hitzen arteko mugan kokatua dagoen Azkainen, ordea, bi hitzak baliatzen dira baina semantikaren aldetik diferentzia adierazkorra erakutsiz: gurdia mendiko ibilgailua da eta errota beteak izaten ditu eta nolazpait «moda zaharrekoa» da; orgak aldiz ordokiko dira eta ziur aski zabalagoak. Horrela bi hitzak, orga nola gurdi, erabiltzen dira, baina osoki sinonimoak izan gabe.

 

LEK.: Bazen gurdia leheno, nik ezautu dut gurdia eta gero orgak, orgak ere ba, bagintuen, mais leheno mendian puxka batean ibiltzeko orai dena tarte zar eta dena hola baitzen gurdiak baziren, etziren..., eta ikusia diotet hemen ta mahaiñ ttiki-gaiña: to horra lehenoko gurdi-arroda!

INK.: Beterik? erran nahi du...

LEK.: Bete betea izaten zen hura, taulaz bete betea izaten zen, eta gero burdiñ oso batekin, bon! orgek e hala izaten zuten mais hartua eta gero orgak bertzel’ bertzela ziren orgak.

INK.: Eta hor eman dezagun belarra etxerat etxeratzeko belarra zertan emaiten zen gurdian ala orgetan?

LEK.: Ah eh ze tokitan ziñen! mendialdeko zeretan balinbaziñen denbora batean gurdiak ziren, oai, tarte...

INK.: Ordian orga untsa kargatu behar zen?

LEK.: Ba ba eta guk gero zelai airean guk hemen eta orgak gintuen mais ezautu dut nik etxeondoan ene haurrean gurdia etxean ta oai Arrobiko bide hori re tarte tzar bat baitzen, harekin gaten ziren eta gero mendiko lerak bagintuen berriz.

LEK.: Baita ere? Ezagutu duzu.

LEK.: Ba, uh ba geroztik e oñon! ta zera guk Azkobia sorro patarra, añitz, patar tzar añitz zuen tokia ginduen, ontasun dorpea ginduen mais eta ene senhar zenak denbora zerak balinbaziren umexkoak eta balinbaziren, patarretan hongarria partitzen zuelaik leretan partituko zuen eh! ez sobera marka iteko sorrotan ah laboraria zen ba, ikasia zen aski gazterik.

orgak

Pluralean

orga, gurdi

fr. char, charrette ; esp. Carro

mais

frantses hitza; bainan

tarte

inta (bide tzar)

mahañ-txiki

baserri askotan legez, lehenagoko gurdi-errota orai mahain gisa

erabiltzen da

 

bete

itsu (errotaz)

arroda

errota, gurpil

zelai

Ordoki

aire

guti gorabehera

etxeondo

sortetxe, jaiotetxe

haurrean

haurtzaroan, haur-denboran

gaten

Joaiten

mendiko

destinatiboa da

lerak

errotarik gabeko ibilgailua (lerraarazten dena)

oñon

oraino, oraindikan

sorro

pentze, belardi

patar

Aldapa

ontasun

Funts

dorpe

peningarri, bortitz

umexko

pixka bat bustia, heze

partitzen

banatzen, barreatzen